Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίη

 Όσκαρ Ουάιλντ

Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίη

Εκδόσεις Δαρεμά (χ.χ.)

Μετ. Στέλλα Βουρδούμπα

Στην πρώτη σελίδα του παμπάλαιου, κιτρινισμένου απ' τον καιρό βιβλίου, συναντώ την ιδιόχειρή μου σημείωση: Αθήναι, 1959. Το ξαναβρήκα τώρα ψάχνοντας να ξεφύγω από την πλειονότητα της μετριότητας της σύγχρονης, ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας και να το ξαναδώ με μια καινούρια ματιά, εμπλουτισμένη  με την αναγνωστική εμπειρία δεκαετιών.

Δημιουργός του Ντόριαν Γκραίη το αγαπημένο παιδί της Ιρλανδίας, ο Όσκαρ Ουάιλντ (1856-1900). Με εξαιρετικές σπουδές,  με ιδιαίτερη αγάπη στα Ελληνικά, επιτυχημένος θεατρικός συγγραφέας, διηγηματογράφος και δοκιμιογράφος, έγραψε μόνο ένα μυθιστόρημα, "Το ποτραίτο του Ντόριαν Γκραίη". Ίσως δε να μην ήταν υπερβολή να πούμε πως, στην εποχή του τουλάχιστον, η ζωή του απασχόλησε τους συγχρόνους του πιο πολύ από το έργο του. Μια περιπετειώδης ζωή κατά την οποία δεν απέκρυβε τις ομοφυλικές του τάσεις, πράγμα που οδήγησε στη δίκη και την καταδίκη του σε δύο χρόνια φυλάκιση με καταναγκαστικά έργα. Συνέπεια και η οικονομική του καταστροφή και μόνο με  βοήθεια φίλων του κατέφυγε στο Παρίσι, όπου και πέθανε το 1900. 

Δεν νομίζω να υπάρχει κανείς που να μην ξέρει τη βασική ιδέα του μυθιστορήματος. Με την πληθώρα των εκδόσεων, από το 1890 της πρώτης έκδοσης μέχρι σήμερα, με την κινηματογραφική και θεατρική μεταφορά, ξέρουμε όλοι πια τη λαχτάρα του Ντόριαν Γκραίη, αλλά ίσως και κάθε ανθρώπου, για την αιώνια νεότητα. Σε μια παραλλαγή του μύθου του Φάουστ που πουλά την ψυχή του στον διάβολο για να ξαναγίνει νέος, ο Ντόριαν, όταν βλέπει το πανέμορφο πορτραίτο του που ζωγράφισε ο ζωγράφος φίλος του Μπάζιλ Χώλλουορντ, εύχεται κάτι ανάλογο: "Τι θλιβερό που είναι! Θα γεράσω, θα γίνω φριχτός και τρομαχτικός. Μα τούτη η εικόνα θα μείνει για πάντα νέα. Ποτέ δεν θα γεράσει περισσότερο απ' αυτή τη σημερινή μέρα του Ιουνίου...Να μπορούσε να γινόταν αλλιώτικα! Να μπορούσα να έμενα εγώ πάντα νέος και να γερνούσε η εικόνα! Θα έδινα το καθετί γι' αυτό-το καθετί! Ναι, δεν υπάρχει τίποτα σ' ολόκληρο τον κόσμο που να μην το έδινα! Θα έδινα και την ψυχή μου ακόμα!!"

Και κατά ένα μαγικό τρόπο η ευχή του εισακοέται.

Ο Ντόριαν Γκραίη είναι ένας πανέμορφος νεαρός λόρδος. Πλούσιος και ωραίος, είναι το χαϊδεμένο παιδί της λονδρέζικης αριστοκρατίας. Ζει μόνο για να απολαμβάνει τις παρέες, τα δείπνα, την ομορφιά σε κάθε τομέα της Τέχνης. Η γνωριμία του με τον λόρδο Χένρυ Ουόττον  θα έχει καταλυτική επίδραση στη ζωή του. Ο λόρδος Χένρυ πιστεύει ότι μόνο η ομορφιά και η ικανοποίηση των αισθήσεων αξίζει. Ο ηδονισμός έναντι οποιουδήποτε τιμήματος. Γίνεται ένα είδος οδηγού και τρόπου ζωής για τον Ντόριαν, που δεν διστάζει να διαπράξει οποιαδήποτε ανηθικότητα. Χωρίς καμιά τύψη ή μεταμέλεια ραγίζει την καρδιά της αθώας, νεαρής ηθοποιού Σίβυλλα Βέιν που τον ερωτεύτηκε, οδηγώντας την στην αυτοκτονία. Καταπατά κάθε κανόνα ηθικής, φτάνει μέχρι το  έγκλημα.

Κι ενώ η ωραία μορφή του παραμένει αναλλοίωτη, με τρόμο βλέπει όλη την άσωτη ζωή του να αποτυπώνεται στον πίνακα. Κάθε φορά που κάνει ένα βήμα στην έκλυτη ζωή, στην ανηθικότητα, κυνηγώντας μόνο την ικανοποίηση των αισθήσεων, άσχετα με το τίμημα και το κακό που προκαλεί, μια αλλοίωση παρουσιάζεται στο πορτραίτο, αλλοίωση που σταδιακά οδηγεί στη γήρανση και την ασχήμια της εικόνας, όχι του ίδιου. Τρομοκρατημένος ο Ντόριαν κρύβει το πορτραίτο, να μην μπορεί να το δει κανείς. Η συνέχεια και το τέλος έχουν στοιχεία αστυνομικής πλοκής που δεν θα ήθελα να αποκαλύψω.

Το τραγικό, από πολλές απόψεις τέλος, επιβεβαιώνει την ευαγγελική ρήση: "Τι γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδίσει, την δε ψυχήν αυτού ζημιωθεί;"

Η γραφή του Όσκαρ Ουάιλντ, γεμάτη από αφορισμούς, κυρίως από τον αμοραλιστή Λόρδο Χένρυ, κατά κανόνα κυνικούς και σαρκαστικούς, εκφράζουν περισσότερο ίσως και από το ίδιο το έργο τον αμοραλισμό και τον κυνισμό: Π.χ.

-Οι γυναίκες εκπροσωπούν το θρίαμβο της ύλης πάνω στο πνεύμα, ακριβώς όπως οι άντρες εκροσωπούν το θρίαμβο του πνεύματος πάνω στην ηθική.

-Ζούμε σε μια εποχή που διαβάζει πάρα πολύ για να μπορεί να είναι σοφή, και που σκέπτεται πάρα πολύ για να μπορεί να είναι όμορφη.

-Ξυπνούν νωρίς γιατί έχουν πάρα πολλά να κάνουν και πλαγιάζουν νωρίς γιατί έχουν τόσο λίγα να συλλογιστούν.

-Μ' αρέσουν οι άντρες που έχουν κάποιο μέλλον και οι γυναίκες που έχουν παρελθόν.