Με τον Όμηρο στις μέρες του Κορωνοϊού

 Βάσος  Καραγιώργης

Με τον Όμηρο στις μέρες του Κορωνοϊού

Εκδόσεις Καπόν, 2020 

 Ερωτευμένος, θα μπορούσαμε να πούμε, όλη του τη ζωή με τον Όμηρο, ο γνωστός, διακεκριμένος αρχαιολόγος Βάσος Καραγιώργης, αυτός που ανέσκαψε κι έφερε στο φως τον αρχαίο κόσμο της Σαλαμίνας και της Παλαιπάφου, μας χαρίζει με το τελευταίο του βιβλίο πάμπολλες στιγμές αναγνωστικής απόλαυσης. Γράφει ο ίδιος στον πρόλογο του βιβλίου: "Εκεί που συμπλήρωνα το ενενηκοστό πρώτο έτος της ηλικίας μου, "πλήρης ημερών", όπως γράφουν οι εφημερίδες όταν αναγγέλλουν τον θάνατο ενός υπέργηρου, επέρχεται στην υφήλιο η μεγάλη καταστρφή, ο κορωνοϊός, που θερίζει κθημερινά χιλιάδες ανθρώπους κάθε ηλικίας, και βρίσκει την ανθρωπότητα ακόμη ανήμπορη να τον αντιμετωπίσει, ούτε καν να τον αντικρίσει (...) Εγκλεισμένος κι εγώ στο σπίτι μου, ανήκοντας μάλιστα και στην κατηγορία των "ευπαθών και ευάλωτων", μακριά από κάθε δραστηριότητα που θα απαιτούσε μελέτη σε μουσεία, σε βιβλιοθήκες, συναντήσεις με συναδέλφους και συνεργασία με τεχνικούς, έπρεπε να βρω πάση θυσία μια διέξοδο, μια απόδραση από αυτή την απομόνωση. Και τότε ήλθε ο θείος Όμηρος να μου προσφέρει μια καταφυγή". 

Δεν πρόκειται για δυσνόητο, επιστημονικό ανάγνωσμα, κατάλληλο μόνο για τους ειδικούς. Είναι μια επιλογή αποσπασμάτων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας που μας μεταφέρουν στην ομηρική ζωή και σκέψη. Διαβάζοντάς το βυθιζόμαστε στον ομηρικό κόσμο, μαθαίνουμε ή ξαναθυμόμαστε επεισόδια, σκηνές, συνήθειες, συγκινούμαστε ή χαμογελούμε καθώς συναντάμε θεούς, ήρωες, ασχολίες, ιδέες ενός κόσμου που έζησε τρεις περίπου χιλιάδες χρόνια πριν κι όμως μοιάζει τόσο κοντινός μας.

Αφού προτάξει  ένα κεφάλαιο που τιτλοφορείται "Εισαγωγή στον Όμηρο, με αναφορές στην Ομηρική αρχαιολογία", ο Βάσος Καραγιώργης μας παρασύρει μέσα από σύντομα κεφάλαια σε θέματα, ιδέες, πρόσωπα, επεισόδια, εικόνες. Η ζωή και ο θάνατος, τα γηρατειά, οιογενειακές σχέσεις, ο έρωτας και ο γάμος, οι θεοί, τα ταφικά έθιμα, η θέση και οι ασχολίες της γυναίκας και πολλές άλλες ακόμη όψεις του ομηρικού κόσμου παρατίθενται, τεκμηριωμένες με αποσπάσματα, σε μετάφραση, από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.

 Συναντάμε όμορφες ειδυλλιακές εικόνες, όπως τη συνάντηση της νεαρής βασιλοπούλας Ναυσικάς με τον ναυαγισμένο Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων ή τη μοναδική στη συγκίνηση σκηνή του αποχαιρετισμού του Έκτορα προς τη γυναίκα του Ανδρομάχη κι εκείνο το υπέροχο, αμετάφραστο, "δακρυόεν γελάσασα" !

Δεν λείπουν και σκηνές πονηριάς, όπως το επεισόδιο με την Κίρκη και το μαγικό βοτάνι  ή η πονηριά της Πηνελόπης που όλη μέρα ύφαινε και το βράδυ ξήλωνε, για να μην τελειώσει ποτέ το σάβανο του Λαέρτη, ώστε να αναγκαστεί να παντρευτεί έναν από τους μνηστήρες. Διασκεδάζουμε με την κωμικοτραγική σκηνή της αποκάλυψης της μοιχείας που διαπράττει η Αφροδίτη με τον Άρη, όταν νομίζουν ότι ο νόμιμος σύζυγος, ο Ήφαιστος, απουσιάζει στη Λήμνο. Όμως τους πιάνει επ' αυτοφόρω και ακόμα και οι θεοί σκάνε στα γέλια.

Πλήθος άλλες στιγμές και ιδέες του ομηρικού κόσμου αναφέρονται στο βιβλίο: Η κατάβαση του Οδυσσέα στον Άδη, η συνάντηση εκεί με τη νεκρή μητέρα του, η συνομιλία με τον Αχιλλέα και η αγάπη για τη ζωή που προβάλλει μέσα απ' αυτήν. Οι τιμές που αποδίδει ο Αχιλλέας στον σκοτωμένο φίλο του Πάτροκλο που φτάνουν στην ανθρωποθυσία και ολόκληρη η ραψωδία Ψ έκαναν τον Schiller να πει: "Όποιος διάβασε την 23η ραψωδία της Ιλιάδας (Ψ), δεν πρέπει να παραπονιέται ότι έζησε επί ματαίω".

Συχνά στο κείμενο παρεμβάλλονται στοιχεία της αρχαιολογίας που αποδεικνύουν πολλά απ' όσα διαβάζουμε στον Όμηρο. Επιπλέον  φωτογραφίες αρχαιολογικών ευρημάτων όχι μόνο διακοσμούν το βιβλίο, αλλά και ζωντανεύουν αυτόν τον τόσο μακρινό κι όμως τόσο κοντινό μας κόσμο.

Ένα απολαυστικό βιβλίο, αλλά κλείνοντάς το δεν μπόρεσα να αποφύγω κάποιες μελαγχολικές σκέψεις. Ιδέες, συνήθειες, έθιμα ταφής, υφαντά, οι ποιητάρηδες-αοιδοί, αρχαιολογικά ευρήματα, ονόματα (Αφροδίτη, Πάτροκλος, Αχιλλέας, Έκτορας, Ναυσικά, Αθηνά και πλήθος άλλα) που επιβιώνουν α' αυτό το νησί που μας έλαχε να ζούμε, αποτελούν αδιάψευστη μαρτυρία της ελληνικότητας αυτού του τόπου. Πώς τα καταφέραμε, αλήθεια, να τον κάνουμε αυτό που είναι σήμερα;