Μια αυτοβιογραφία

 

Agatha Christie

Μια αυτοβιογραφία

Ψυχογιός, 2018

Μετ. Χρήστος Καψάλης

 Τόσο οι βιογραφίες όσο και οι αυτοβιογραφίες είναι ένα λογοτεχνικό είδος που ιδιαίτερα αγαπώ. Όσο κι αν ξέρω ότι σ' αυτές μπορεί να προβάλλεται μια εξωραϊσμένη άποψη της ζωής ή να παρουσιάζονται γεγονότα κατ' επιλογήν, εντούτοις είναι είδος που μου ασκεί ιδιαίτερη γοητεία. Πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για τη βιογραφία μιας τόσο αγαπημένης συγγραφέως, που τα βιβλία της μου κρατάνε απολαυστική συντροφιά εδώ και δεκαετίες, που οι βασικοί της ήρωες, ο Ηρακλής Πουαρό και η Μις Μαρπλ έπαψαν να είναι δημιουργήματα φαντασίας και έγιναν γνωστά, υπαρκτά πρόσωπα.

 Η Άγκαθα Κρίστι άρχισε να γράφει την αυτοβιογραφία της το 1950 και σταμάτησε το 1965. Ομολογώ ότι δεν ήταν αυτό που περίμενα. Ογκωδέστατη (πάνω από 700 σελίδες), δεν είναι μια τυπική βιογραφία. Δεν ακολουθεί μια συγκεκριμένη χρονολογική σειρά, ελάχιστες χρονολογίες αναφέρει, γράφει όπως της έρχονται οι αναμνήσεις. Το γράφει η ίδια στην εισαγωγή της: "Η λέξη αυτοβιογραφία παραείναι μεγαλόσχημη. Υπαινίσσεται μια συγκροτημένη μελέτη ολόκληρης της ζωής ενός ανθρώπου. Υπαινίσσεται ονόματα, ημερομηνίες και τόπους, αραδιασμένα σε τακτή, χρονολογικη σειρά. Αυτό που θέλω είναι να βουτήξω το χέρι μου στα τυφλά σε ένα βάζο και να τραβήξω από μέσα μια χούφτα ανάκατες αναμνήσεις".

Και αυτό πράγματι κάνει. Χρονολογίες δεν υπάρχουν, εκτός από ελάχιστες. Ούτε πότε γεννήθηκε αναφέρει, ούτε πότε παντρεύτηκε ούτε πότε εξεδόθη το πρώτο της βιβλίο. Περίμενα περισσότερες λεπτομέρειες για τα έργα της, πώς άρχισε να γράφει, πώς εμπνέεται τις ιστορίες της κ.λπ. Αναφέρεται βέβαια και σ' αυτά, αλλά πολύ περισσότερα γράφει για την οικογένειά της, τα παιδικά χρόνια, για τα πάμπολλα ταξίδια που έκανε, για την παρακολούθηση των ανασκαφών στην αρχαία Μεσοποταμία που αγάπησε ιδιαίτερα. Αναφέρεται ακόμα στον πρώτο της σύζυγο, τον Άρτσι Κρίστι, στρατιωτικό, υπαξιωματικό στην αεροπορία, στη γέννηση της κόρης της, στον κλονισμό της όταν ο Άρτσι της ανακοίνωσε ξαφνικά ότι ήταν ερωτευμένος με άλλη και ζητούσε διαζύγιο. Γράφει για τη γνωριμία με τον δεύτερο σύζυγό της, τον αρχαιολόγο Μαξ Μαλόουαν που όλοι την απέτρεπαν να τον παντρευτεί επειδή ήταν νεότερός της, αλλά με τον οποίο έζησε μια ευτυχισμένη ζωή.

Δεκάδες πρόσωπα κυκλοφορούν στο βιβλίο. Η οικογένειά της, οι παιδικές φίλες, γκουβερνάντες, υπηρετικό προσωπικό, που περιγράφονται με τόσες λεπτομέρειες που απορείς πώς μπορεί να τα θυμάται όλα αυτά. Συνεχώς σχολιάζει τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε τόσο η οικογένεια των γονιών της όσο και η ίδια πριν γίνει γνωστή, πράγμα που σε κάνει να απορείς πώς είχαν πάντοτε υπηρεσία (και  όχι μόνο ένα πρόσωπο), ή πώς μπόρεσε να διδαχτεί η ίδια κατ' οίκον και όχι σε τυπικό σχολείο. Διδάχτηκε Γαλλικά στο σπίτι με γκουβερνάντα, πιάνο, χορό, ήταν καλή παίκτρια του τέννις, του γκολφ και του μπρίτζ. Λάτρευε τα ταξίδια, ειδικά με τα τρένα και προπάντων το αγαπημένο της Οριάν Εξπρές (πώς μπορούμε να ξεχάσουμε ένα από τα καλύτερά της μυθιστορήματα, "Φόνος στο Οριάν Εξπρές ";). Αν και έζησε σε πολλά σπίτια, τα οποία περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια, ποτέ δεν ξέχασε το πατρικό της, το Άνσφιλντ, στο Τορκί όπου είχε γεννηθεί.

Πέρα από τα γεγονότα της προσωπικής της ζωής που φωτίζουν την προσωπικότητά της, εκείνο που βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στην "Αυτοβιογραφία" είναι ο φωτισμός μιας άλλης εποχής, ο τρόπος ζωής "εκείνα τα χρόνια", όπως συχνά αναφέρει η Κρίστι. Προπάντων βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τις σκέψεις που, με αφορμή γεγονότα της ζωής της, ενσπείρει στη γραφή της. Γράφει για παράδειγμα: "Ένα από τα πιο τυχερά πράγματα που μπορούν να σου συμβούν στη ζωή είναι να έχεις μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία. Εγώ είχα μια πολύ ευτυχισμένη παιδική ηλικία. Είχα ένα σπίτι κι έναν κήπο που λάτρευα, μια σοφή και υπομονετική Γιαγιά, ως πατέρα και μητέρα δυο ανθρώπους που αγαπούσαν πολύ ο ένας τον άλλο και πέτυχαν στον γάμο τους και ως γονείς".

Αλλού σημειώνει: "Πάντοτε όταν ξυπνούσα, είχα εκείνη την αίσθηση που είμαι βέβαιη πως έρχεται φυσικά σε όλους μας, τη χαρά που ήμουν ζωντανή. Δεν εννοώ πως το αισθάνεσαι συνειδητά-δεν το αισθάνεσαι-, αλλά είσαι εκεί, είσαι ζωντανή, και ανοίγεις τα μάτια σου, και έχει ξημερώσει μια ακόμα μέρα, ένα ακόμα βήμα, ας πούμε, στο ταξίδι σου προς έναν άγνωστο τόπο. Εκείνου του πολύ συναρπαστικού ταξιδιού που είναι η ζωή σου. Όχι πως θα ήταν απαραίτητα συναρπαστική  ως ζωή, όμως θα είναι συναρπαστική για εσένα, επειδή είναι η δική σου ζωή. Αυτό είναι ένα από τα σπουδαία μυστικά της ύπαρξης, το να απολαμβάνεις το δώρο της ζωής που σου έχει δοθεί".

 Και η τελευταία σκέψη καθώς τελειώνει την αυτοβιογραφία της:

"Τι απομένει να πω στα εβδομήντα πέντε μου χρόνια; "Δόξα τω Θεώ για την καλή μου ζωή και για όλη την αγάπη που μου πρόσφερε".