Η αστυνομία της μνήμης

 Γιόκο Ογκάουα

Η αστυνομία της μνήμης

Πατάκης, 2020

Μετ. Χίλντα Παπαδημητρίου

Τρεις βασικά λόγοι με παρακίνησαν στο διάβασμα του βιβλίου της Γιαπωνέζας Γιόκο Ογκάουα (γεν. 1962) "Η αστυνομία της μνήμης": Πρώτο, γιατί πολύ μου είχε αρέσει ένα προηγούμενό της βιβλίο, "Ο αγαπημένος μαθηματικός τύπος του καθηγητή". Δεύτερο, γιατί το παρουσίασε το blog Βιβλιοκαφέ που εμπιστεύομαι και τρίτο, γιατί μου αρέσουν τα έργα επιστημονικής φαντασίας.

Μου άρεσε το βιβλίο, όχι όμως τόσο όσο περίμενα. Εν πρώτοις είναι καταφανής η επίδραση του "1984" του Τζορτζ Όργουελ και του "Φαρενάιτ 451" του Ρέη Μπράντμπερι. Η Ογκάουα είχε μια πολύ καλή ιδέα αλλά, κατά τη γνώμη μου, δεν την εκμεταλλεύτηκε όσο και όπως θα μπορούσε. 

Το θέμα έχει ως εξής: Σε ένα νησί που δεν κατονομάζεται, όπου ζει η πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια, αρχίζουν να συμβαίνουν ανεξήγητα, παράδοξα γεγονότα. Αρχίζουν σιγά σιγά να εξαφανίζονται πράγματα. Εξαφανίζονται τα πουλιά, χάνονται τα τριαντάφυλλα, τα καπέλα, οι κορδέλες κ.λπ. Σταδιακά χάνονται πολλά είδη τροφίμων, ενώ το χιόνι πέφτει διαρκώς. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι μαζί με τα πράγματα χάνονται και οι αναμνήσεις των πραγμάτων. Μια αόρατη, παντοδύναμη Αρχή, με όργανα αστυνομικούς της μνήμης, επιβλέπει τον πληθυσμό, συλλαμβάνει και εξοντώνει όποιον εξακολουθεί να θυμάται πράγματα που εξαφανίστηκαν.

Η αφηγήτρια είναι συγγραφέας κι έτσι έχουμε τη γραφή ενός μυθιστορήματος μέσα στο μυθιστόρημα. Όταν αντιλαμβάνεται ότι ο επιμελητής των βιβλίων της που αναφέρεται πάντα ως Ρ. εξακολουθεί να έχει αναμνήσεις και γι' αυτό κινδυνεύει, αποφασίζει να τον κρύψει. Με τη βοήθεια ενός γέρου φίλου της, δημιουργούν ένα μικρό, περίκλειστο δωμάτιο μεταξύ των δύο ορόφων του σπιτιού της, του οποίου η είσοδος, κρυμμένη κάτω από ένα χαλάκι, είναι αδύνατο να βρεθεί.

Την απώλεια των πραγμάτων ακολουθεί η απαγόρευση και το κάψιμο των μυθιστορημάτων. Φωτιές ανάβουν παντού και τα μυθιστορήματα ρίχνονται στην πυρά. Για να έρθει το αποκορύφωμα της απώλειας, με τους ανθρώπους να χάνουν μέλη του σώματός τους.

Στο βιβλίο, γραμμένο το 1994, θα μπορούσαν να δοθούν ποικίλες ερμηνείες και συμβολισμοί. Το χιόνι και η έλλειψη τροφίμων παραπέμπει στην αλλοίωση του περιβάλλοντος και τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Η αστυνομία της μνήμης παραπέμπει στον ολοκληρωτισμό που συμβαίνει στις μέρες μας, όχι πια με τον ναζισμό, τον φασισμό ή τον κομμουνισμό που μπορούν να καταπολεμηθούν, αλλά με την παντοδυναμία των μέσων που μας ελέγχουν και κατευθύνουν κάθε μας κίνηση και στα οποία οικειοθελώς υποτασσόμαστε. Και οι αναμνήσεις από συνήθειες και αντικείμενα περασμένων εποχών χάνονται σιγά σιγά.

Ενδιαφέρον το βιβλίο της Ογκάουα. Θα ήταν όμως νομίζω ακόμα πιο ενδιαφέρον αν η αφήγηση δεν ήταν τόσο επίπεδη, αν είχε περισσότερες κορυφώσεις και ανατροπές.