Ο καινούριος Ίρβιν Γιάλομ και ο θάνατος

"Σε κάποια στιγμή της ζωής-μερικές φορές στα πρώτα μας χρόνια, άλλοτε όψιμα-είναι βέβαιο ότι όλοι μας θα ξυπνήσουμε και θ' αντιληφθούμε τη θνητότητά μας. Είναι τόσο πολλά αυτά που την πυροδοτούν: μια ματιά στον καθρέφτη που δείχνει το σαγόνι μας να κρεμάει, τα μαλλιά μας ν' ασπρίζουν, τους ώμους μας να καμπουριάζουν. Η παρέλαση των γενεθλίων, ιδίως όσων αφορούν στρογγυλές δεκαετίες-πενήντα, εξήντα, εβδομήντα. Η συνάντηση, μ' έναν φίλο που έχεις πολύ καιρό να τον δεις και σε σοκάρει το πόσο έχει γεράσει. Όταν βλέπεις παλιές φωτογραφίες του εαυτού σου και των ανθρώπων που γέμιζαν την παιδική σου ηλικία κι είναι πια από καιρό νεκροί. Μιά συνάντηση με τον Κύριο Θάνατο σ' ένα όνειρο".

Το τελευταίο βιβλίο του γνωστότατου και δημοφιλούς ψυχιάτρου-συγγραφέα Ίρβιν Γιάλομ "Στον κήπο του Επίκουρου-Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου" (Άγρα,2008,μετ.Ευαγγελία Ανδριτσάνου-Γιάννης Ζέρβας) όπως λέει ο ίδιος, "είναι ένα βιβλίο βαθιά προσωπικό που πηγάζει από την αναμέρησή μου με τον θάνατο", τόσο από την προσωπική του εμπειρία όσο και από τη δουλειά με τους ασθενείς του. Δεν είναι στοχασμοί γύρω από το θάνατο (αν και δεν λείπουν κι αυτοί), δεν είναι μια φιλοσοφία θανάτου. Αφορά περισσότερο κλινικές περιπτώσεις ανθρώπων που η συνείδηση του θανάτου τους δημιουργεί ψυχολογικά προβλήματα και ανάγκη ψυχοθεραπείας.

Αρχίζει με την αιτιολόγηση του τίτλου δίνοντάς μας κάποιες σχετικές πληροφορίες: Ο Επίκουρος (4ος αι. π. Χ.), το όνομα του οποίου έχει ταυτιστεί με τις απολαύσεις των αισθήσεων (επικούρειος), πίστευε ότι αιτία της δυστυχίας του ανθρώπου είναι ο αδιάλειπτος φόβος μας για το θάνατο. Πρότεινε λοιπόν στη φιλοσοφία του διάφορα διανοητικά πειράματα, τα οποία, λέει ο Γιάλομ, βοήθησαν και τον ίδιο τον Γιάλομ, αλλά και του πρόσφεραν εργαλεία για να βοηθήσει τους ασθενείς του. Ακολουθούν διάφορες σκέψεις γύρω από το θέμα του θανάτου, ενώ στο δεύτερο κεφάλαιο ο Γιάλομ συζητά τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αναγνωρίσουμε το συγκαλυμμένο άγχος του θανάτου. Δηλαδή διερευνά το άγχος ή την κατάθλιψη που μπορεί να προέρχονται από ένα μη συνειδητοποιημένο φόβο θανάτου. Ιστορίες ασθενών, παραδείγματα από τον κινηματογράφο ή τη λογοτεχνία δίνουν μια πιο πρακτική διάσταση στο θέμα του. Στο επόμενο κεφάλαιο υποστηρίζει ότι η συνάντηση με το θάνατο μπορεί, αντί να μας οδηγήσει στο φόβο και το άγχος, να γίνει αφετηρία για μια πιο πλήρη ζωή.

Στη συνέχεια αναφέρει και συζητά μερικές από τις σπουδαιότερες ιδέες συγγραφέων,, ψυχοθεραπευτών, φιλοσόφων κ.λπ. που σχετίζονται με το πώς μπορεί κάποιος να ξεπεράσει το φόβο του θανάτου. Για παράδειγμα, το πολύ γνωστό του Επίκουρου " όπου είμαι εγώ δεν είναι ο θάνατος, όπου είναι ο θάνατος δεν είμαι εγώ. Επομένως γιατί να τον φοβόμαστε;" Για να προσθέσει και το αντίστροφο ευφυολόγημα του Γούντυ Άλλεν "δεν φοβάμαι το θάνατο, απλώς δεν θέλω να είμαι εκεί όταν θα έρθει."

Αρκετές είναι οι αυτοβιογραφικές σελίδες του Γιάλομ, δηλ. πότε ήρθε ο ίδιος για πρώτη φορά σ' επαφή με το θάνατο-όταν πέθανε η γάτα του, ύστερα ένας συμμαθητής, ένας θείος και πώς πήρε την απόφαση να γίνει γιατρός για να δίνει ανακούφιση, την ίδια ανακούφιση που ένιωσε ο ίδιος, όταν, δωδεκάχρονο παιδί, μέσα στον τρόμο που δημιούργησε στο σπίτι το έμφραγμα του πατέρα του, είδε να μπαίνει ήρεμος και καθησυχαστικός ο γιατρός.

Το τελευταίο μέρος του βιβλίου απευθύνεται στους ψυχοθεραπευτές, δίνοντάς τους συμβουλές για το πώς να χειρίζονται το άγχος του θανάτου, αλλά βέβαια δεν στερείται ενδιαφέροντος για κάθε αναγνώστη.

Σ' όποιον άρεσαν τα προηγούμενα βιβλία του Γιάλομ σίγουρα θα βρει και σ' αυτό μεγάλο ενδιαφέρον. Βέβαια, δεν υπάρχει καμιά μεταφυσική άποψη, καμιά θρησκευτική αντίκριση του θέματος. Άλλωστε ο ίδιος, αν και Εβραίος που πήγαινε κάποιες φορές στη συναγωγή, δηλώνει πολύ ορθολογιστής για να έχει οποιαδήποτε θρησκευτική πίστη. Ούτε, νομίζω, ασχολείται με την πλειοψηφία των ανθρώπων, που έστω κι αν έχουν συνείδηση του θανάτου δεν είναι κάτι που τους δημιουργεί άγχος. Στηριγμένος στην ψυχανάλυση, δίνοντας έμφαση στην ερμηνεία των ονείρων, ασχολείται κυρίως με παθολογικές περιπτώσεις. Ο ίδιος, αν και 77 χρονών, έτσι αντικρίζει το θάνατο: "Ο θάνατος με κάνει να ζω περισσότερο την κάθε στιγμή-να εκτιμώ και ν' απολαμβάνω και μόνη τη χαρά του να έχω τις αισθήσεις μου, του να είμαι ζωντανός".