Ήρεμο χάος

"Ήρεμο χάος, σκέφτομαι. Όπως εκείνο όλων των γονιών χθες το απόγευμα στο σχόλασμα, όπως κάθε στιγμή στην ψυχή όλων των παιδιών του κόσμου. Μόνο που τώρα το σκέφτομαι για μένα, γι' αυτό το στήριγμα που συνεχίζει να με σώζει από τα βάσανα που όλοι, οι πάντες, φαντάζονται ότι είμαι θύμα τους, κι ακόμη δεν είναι έτσι. Είναι ένα ήρεμο χάος, ναι, έτσι είναι αυτό που έχω μέσα μου. Ένα ήρεμο χάος".

Η φράση-τίτλος του μυθιστορήματος επανέρχεται αρκετές φορές στη διάρκεια της μακράς αφήγησης του Πιέτρο Παλαντίνι, κεντρικού ήγρωα και αφηγητή στο πολυσέλιδο βιβλίο του σύχρονου Ιταλού συγγραφέα Sandro Veronesi. Το "Ήρεμο χάος" (Πάπυρος 2010, μετ. Λητώ Σεϊζάνη), που ήδη έχει γυριστεί σε ταινία, είναι ένα αντιπροσωπευτικό, χαρακτηριστικό της εποχής μας έργο. Ένα κομμάτι του σύγχρονου κόσμου μας, τουλάχιστον όπως τον ξέρουμε στις χώρες της Δύσης. Με μια πρωτότυπη στη σύλληψή της ιδέα, ο συγγραφέας, από ένα παγκάκι στο οποίο βρίσκεται καθισμένος ο ήρωάς του για τρεις μήνες, επεκτείνεται πολύ πιο μακριά από το άμεσο, γύρω του περιβάλλον.

Ο Πιέτρο Παλαντίνι, 43χρονος κάτοικος του Μιλάνου, στέλεχος σε μια πολυεθνική, περνά τις τελευταίες μέρες του καλοκαιριού στο παραθαλάσσιο εξοχικό του. Μια μέρα, βλέποντας μια γυναίκα να κινδυνεύει να πνιγεί, ρίχνεται στη θάλασσα και με κίνδυνο της δικής του ζωής και μεγάλη προσπάθεια, τη σώζει. Την ίδια ώρα, στο σπίτι, η γυναίκα του πεθαίνει ξαφνικά, αβοήθητη, μπροστά στα μάτια της δεκάχρονης κόρης τους. Η ζωή του Πιέτρο από τη μια στιγμή στην άλλη ανατρέπεται. Επιπλέον κινδυνεύει και η επαγγελματική του ζωή, μια και η εταιρεία του πρόκειται να συγχωνευθεί με έναν άλλο κολοσσό, πράγμα που αναπόφευκτα θα φέρει απολύσεις και οπωσδήποτε πολλές αλλαγές.

Την πρώτη μέρα της νέας σχολικής χρονιάς, αφού συνοδέψει την κόρη του στο σχολείο, την ώρα που τη χαιρετούσε, της είπε αυθόρμητα: "Θα σε περιμένω ώσπου να σχολάσεις", πράγμα που κάνει. Το ίδιο επαναλαμβάνεται και την επομένη και πλέον η συνήθεια αυτή αποκτά μια μονιμότητα. Καθισμένος στο αυτοκίνητό του ή στο παγκάκι του  πάρκου, κοιτάζει και καταγράφει τη ζωή που περνάει μπροστά του με μια καθημερινή ομοιομορφία. Οι γονείς που φέρνουν τα παιδιά τους στο σχολείο ή τα παίρνουν το απόγευμα, μια κοπέλα που βγάζει το σκύλο της περίπατο στο μικρό πάρκο, ο Πακιστανός που καθαρίζει τα παρμπρίζ των αυτοκινήτων, ένα παιδί με σύνδρομο Ντάουν που περνάει με τη μητέρα του, ο τροχονόμος, υπάλληλοι ενός πρακτορείου ταξιδίων που βγαίνουν για καφέ κ.λπ. γίνονται αντικείμενο της παρατήρησης και των σκέψεών του.

Από το γραφείο του επικοινωνούν μαζί του, του φέρνουν όταν χρειάζεται κάτι να υπογράψει, αλλά ταυτόχρονα το παγκάκι και το αυτοκίνητο γίνονται, όπως λέει, "ένα τείχος των δακρύων". Συγγενείς, συνάδελφοι που απολύθηκαν ή αντιμετωπίζουν άλλα προβλήματα, ο αδελφός του, η κουνιάδα του, φίλοι, ακόμα και προϊστάμενοί του ένας-ένας καταφθάνουν, καθένας με τα δικά του προβλήματα.  Ο Πιέτρο με έκπληξη διαπιστώνει πως ο μεγάλος πόνος από το θάνατο της γυναίκας του που περίμενε να εμφανιστεί δεν έχει έρθει. Ούτε και στην κόρη του, που περιμένει να την παρηγορήσει. Όλα είναι ένα ήρεμο χάος.

Μέσα από την ακινησία του ήρωά του ο Veronesi απλώνει τη ματιά του και αγκαλιάζει τον κόσμο. Στις 529 σελίδες του μυθιστορήματος περνάνε πλήθος θέματα. Ο θάνατος, η ενοχή, οι τύψεις, όνειρα, εμπειρίες ζωής, ανθρώπινες σχέσεις, σχέσεις αδελφιών, γονιών-παιδιών, κινηματογραφικά έργα, στίχοι από ένα cd των Radiohead που έρχονται και επανέρχονται, ατομικά δράματα, εμπειρία από το κάπνισμα οπίου, ακόμα και μια αναφορά στην οικονομική πτυχή του ολοκαυτώματος, αλλά πάνω απ' όλα ο σκληρός, ανταγωνιστικός κόσμος των επιχειρήσεων.

Δεν λείπει το χιούμορ ούτε η συγκίνηση. Κάποτε μόνο η αφήγηση γίνεται τόσο υπερβολικά λεπτομερειακή που ο αναγνώστης αισθάνεται κάποια πλήξη, αδημονώντας για τη συνέχεια.

Κλείνοντας το βιβλίο μαζί με την ικανοποίηση από ένα ωραίο λογοτεχνικό έργο ένιωθα και τη μελαγχολία που μπόρεσε να μου μεταδώσει ο συγγραφέας για τον κόσμο μας. Πράγματι, "It's a wild world", όπως ο Πιέτρο διαπιστώνει.