Η συμφωνία των ονείρων

Το διάβασα μέσα σε δυο μέρες, αλλά δεν μου άρεσε. Αν αυτό ακούγεται αντιφατικό, θα εξηγήσω αμέσως γιατί.

Ο Νίκος Θέμελης έχει μια αφηγηματική ικανότητα που θέλγει, που κινεί το ενδιαφέρον, που σε κάνει να γυρίζεις βιαστικά τις σελίδες για να δεις τη συνέχεια. Διαβάζεται εύκολα, άνετα, τρέχει, γι' αυτό και το τέλειωσα τόσο σύντομα. Όμως, από την άλλη, το βρήκα ρηχό, χωρίς βαθιά νοήματα ή προβληματισμούς που θα σου τραβούσαν την προσοχή, που θα σε έκαναν να σταθείς για λίγο και να συλλογιστείς. Έχω διαβάσει και τα επτά μυθιστορήματα του Θέμελη και πιστεύω πως ό,τι είχε να πει το είπε με τα τρία πρώτα: Αναζήτηση, Ανατροπή, Αναλαμπή. Τα υπόλοιπα  δεν στέκονται καθόλου στο ίδιο ύψος. Παρ' όλα αυτά, κάθε βιβλίο του βρίσκεται αμέσως στα ευπώλητα. Να είναι άραγε άσχετο το ότι κάθε βιβλίο του διαφημίζεται πριν ακόμη κυκλοφορήσει ή ότι κριτικές και συνεντεύξεις αφθονούν, ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο με άλλους συγγραφείς, συχνά με αξιολογότερη δουλειά; (Αναφέρω το μυθιστόρημα του Θοδωρή Παπαθεοδώρου "Οι μάνες της άδειας αγκαλιάς", συνέχεια του "Οι κόρες της λησμονιάς", που κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα με τον Θέμελη, βιβλίο κατά τη γνώμη μου πολύ ανώτερο, που όμως δεν έτυχε της ίδιας προβολής).

"Η συμφωνία των ονείρων" (Μεταίχμιο, 2010) αποτελείται από τέσσερα μέρη, τέσσερις ιστορίες. Τα τρία πρώτα μέρη διαδραματίζονται στα Γιάννενα, ενώ το τελευταίο μέρος σ' ένα νησί που δεν κατονομάζεται. Χρονικά καλύπτει την περίοδο 1947-1990. Όμως τα ιστορικά στοιχεία της περιόδου δίνονται μόνο υπαινικτικά, με μια-δυο προτάσεις, με μια σύντομη αναφορά, έτσι που ο μη ενημερωμένος αναγνώστης, οι νεότεροι για παράδειγμα, που δεν έζησαν ή που δεν διάβασαν σχετικά, δεν μπορούν να καταλάβουν. Π.χ. Τα Σπίτια του Παιδιού της Φρειδερίκης, ο Συναγερμός, ο Πλαστήρας, ο Παπάγος, ο αγώνας της Κύπρου, η κρίση του Κυπριακού και των Ελληνοτουρκικών σχέσεων, η Χούντα, ο Αντρέας "που είχε έρθει ουρανοκατέβατος", ο Κοσκωτάς και άλλα ανάλογα, έτσι όπως ρίχνονται στο κείμενο έχουν σημασία μόνο για όσους τα βίωσαν, οι άλλοι δεν θα καταλάβουν τίποτα. Και διερωτώμαι. Ένα βιβλίο γράφεται μόνο για τους συγχρόνους σαν να είναι ένα life style περιοδικό;

Τέσσερις ξεχωριστές ιστορίες με ήρωες που συνδέονται μεταξύ τους με συγγενικούς δεσμούς συνθέτουν το περιεχόμενο του βιβλίου. Η γιαγιά Μαριάνθη, μια δυναμική, αυταρχική και καταπιεστική γυναίκα, που χρησιμοποεί την αλάθευτη ερμηνεία των ονείρων της για να επιβάλλει τη θέλησή της, κόρες και γαμπροί και νύφες και εγγόνια αποτελούν τον πληθυσμό του μυθιστορήματος. Δεν λείπει ούτε ο αντάρτης γιος, χαμένος για πάντα, ούτε ο αντιπαθητικός χαρακτήρας του εμπόρου, ούτε ο άπιστος και παρ' ολίγον αιμομίκτης σύζυγος, ούτε ο γιος που η συμπεριφορά της χήρας μητέρας του τον ωθεί να εξαφανιστεί στη Θεσσαλονίκη και άλλοι ακόμη χαρακτήρες. Η τελευταία ιστορία, με κύριο πρόσωπο την ορφανή κόρη του χαμένου αντάρτη, μοιάζει έξω από το κλίμα των υπολοίπων. Πάει να γίνει μια αστυνομική ιστορία, κάπως απίθανη και με πολύ προβλεπτό τέλος.

Κάνοντας μια γενική αποτίμηση για το βιβλίο θα έλεγα το εξής: Καλογραμμένες ιστορίες που δεν σου αφήνουν τίποτα.