Δέκα ζωές σε μία

Τατιάνα Αβέρωφ
Δέκα ζωές σε μία
Μεταίχμιο, 2014

Πώς μπορεί μια κόρη  να γράψει για τον πατέρα της αντικειμενικά και αμερόληπτα; Κάπως δύσκολο μου φαίνεται. όσο κι αν οι σκοτεινές πλευρές του χαρακτήρα ή της δράσης και της όλης ζωής του (και ποιος δεν έχει τέτοιες;) ομολογούνται, είναι αδύνατο να μην προβάλλονται "ρετουσαρισμένες", απαλυμένες από την αγάπη και το θαυμασμό που αναπόφευκτα διακρίνουν τα συναισθήματα του παιδιού προς το γονέα.

Η Τατιάνα Αβέρωφ, κόρη του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, είκοσι περίπου χρόνια μετά το θάνατο του πατέρα της, αρχίζει να γράφει τη ζωή του. Η αρχή του βιβλίου με απογοήτευσε κάπως. Το είχα φανταστεί ως βιογραφία, λογοτεχνικό είδος που ιδιαίτερα αγαπώ, αλλά αυτό δεν είναι καθαρή βιογραφία. Σε μια συνέντευξή της  η ίδια η συγγραφέας το χαρακτήρισε ως "μυθιστόρημα, βιογραφία και ένα ταξίδι αναζήτησης του πατέρα".

Μετά το σύντομο προλογικό κεφάλαιο που τιτλοφορείται "Επέτειος" ακολουθούν τα εξής πέντε μέρη του βιβλίου (οι πέντε πρώτες ζωές από τις δέκα): Η φωνή της γης (1908-1920), Γη της οδύνης (1920-1927), Γη Δελφύς (1927-1941), Όταν ξεχνούσαν οι θεοί (1942-1945), Καρυδιές στην πέτρινη γη (1945-1947).

Η αφήγηση εναλλάσσεται μεταξύ πρώτου και τρίτου προσώπου. Όταν γράφει στο τρίτο πρόσωπο η συγγραφέας είναι πιο αντικειμενική, επικεντρώνεται στα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του πατέρα της, από τη στιγμή της γέννησής του  το 1908, ως το 1947 (και όχι ως το θάνατό του το 1990), αν και κατά την αφήγησή της, ειδικά στην πρωτοπρόσωπη, αναφέρεται και σ' αυτόν. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση διακόπτεται συχνά από την πρωτοπρόσωπη έκφραση. Εδώ η κόρη απευθύνεται στον πατέρα, γίνεται πιο συναισθηματική, προσθέτει στοιχεία όπως φαντάζεται ότι θα έγιναν, αν και, βέβαια, στηρίζεται πάντα στις πηγές που μελέτησε: στα βιβλία του πατέρα της, στην τεράστια αλληλογραφία του, αλλά ασφαλώς και στη δική της προσωπική εμπειρία.

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ δεν είναι άγνωστο πρόσωπο. Η επίσημη και δημόσια εικόνα του είναι πολύ γνωστή. Υπήρξε βουλευτής, υπουργός, αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας, αλλά και συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων. Ειδικά για μας εδώ στην Κύπρο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο (για πολλούς αμφιλεγόμενο) ως υπουργός εξωτερικών στα κρίσιμα χρόνια (1956-1963), εξού και ένα από τα βιβλία του είναι και για το Κυπριακό, η "Ιστορία χαμένων ευκαιριών".

Η συγγραφέας λιγότερο ασχολείται με τον πατέρα της ως δημόσιο πρόσωπο. Πιο πολύ αναφέρεται στις απλές, ανθρώπινες στιγμές της ζωής του Λόλη, όπως ήταν το υποκοριστικό του Ευάγγελος και με το οποίο αποκαλείται σ' όλο το βιβλίο. Η γέννησή του στα Τρίκκαλα, τα καλοκαίρια στα κτήματά τους στη Λάρισα και το πρώτο φλερτ με την κόρη του επιστάτη, η μετακόμιση της οικογένειας στην Αθήνα και τα μαθητικά του χρόνια στο Βαρβάκειο, η αποβολή του από το σχολείο, η προσβολή του από φυματίωση και η παραμονή του σε σανατόριο στο Νταβός της Ελβετίας για δυο χρόνια, είναι μερικές τέτοιες ιδιωτικές στιγμές.

Αρκετά εκτενώς περιγράφεται η ζωή του Αβέρωφ κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν νομάρχης στην Κέρκυρα όταν η Ελλάδα κατελήφθη από τους Γερμανούς. Αργότερα, το 1942 συνελήφθη και στάληκε με πολλούς άλλους σε στρατόπεδο στην Ιταλία. Δραπέτευσε, αλλά παρέμεινε εκεί βοηθώντας άλλους εξόριστους ή δραπατεύοντες Έλληνες.

Το βιβλίο τελειώνει με τη γνωριμία του Αβέρωφ με τη μελλοντική του σύζυγο και το γάμο τους στο Λονδίνο το 1947. Ως δείγμα του ύφους του βιβλίου, ένα σύντομο απόσπασμα από το επιλογικό κεφάλαιο  που επιγράφεται "Ασπασμός": 

"Ξεκίνησα τούτο το ταξίδι με την εγωκεντρική ματιά του παιδιού και την αλαζονεία του ψυχολόγου που όλα τα ερμηνεύει. Ανακάλυψα στην πορεία πως η αλήθεια είναι πολύ πιο πολύπλοκη, πολύ πιο ρευστή από τις όποιες βεβαιότητες, έστω και τις πιο καλοπραίρετες και τεκμηριωμένες. Πίστευα αρχικά ότι η "αληθινή" σου πλευρά ήταν αυτή που πάντα αγαπούσα και ταυτιζόμουν μαζί της: η αγάπη σου για τη γη, για τον άνθρωπο, τον έρωτα, την τέχνη. Πίστευα πως γεννήθηκες ένας ευτυχισμένος αγρότης και ποιητής, αλλά αναγκάστηκες να θυσιαστείς στο βωμό του καθήκοντος. Μιλούσες συχνά για το καθήκον. είχες βαθιά τη συναίσθηση και βαριά την ευθύνη του ονόματός σου: Ο Γεώργιος Αβέρωφ, ο εθνικός Ευεργέτης-αυτός ο στρυφνός και αδέκαστος θείος, που δεν έκανε παιδιά ούτε οικογένεια, γιατί είχε έναν και μόνο σκοπό στη ζωή του. Οι ρίζες σου. Οι γονείς σου. Το βάρος της συνέχειας".

(ebook)