Ημερολόγιο του χειμώνα

PAUL AUSTER
Ημερολόγιο του χειμώνα
Μεταίχμιο, 2014
Μετ. Σταυρούλα Αργυροπούλου

Ο Paul Auster θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους (Αμερικανούς τουλάχιστον) συγγραφείς. Ίσως όμως η συγκυρία της γνωριμίας μου μαζί του με το τελευταίο του βιβλίο "Ημερολόγιο του χειμώνα", να μην ήταν και η καλύτερη ευκαιρία να τον γνωρίσω. Ωραία γραφή, ελκυστικό ύφος, έκφραση που σε ωθεί στα παρακάτω. Όμως διερωτάσαι: Τι έχει να προσφέρει στον οποιοδήποτε αναγνώστη το αυστηρά και αποκλειστικά αυτοβιογραφικό κείμενο, αν αυτό δεν περιέχει σκέψεις ή αναφορές γενικότερου ενδιαφέροντος;

Μαθαίνουμε το γενεαλογικό του δέντρο, πληροφορούμαστε με λεπτομέρειες τα σπίτια στα οποία έζησε (21 συνολικά), το πώς απέκτησε κάθε ουλή του προσώπου, τις αρρώστιες του, τους δυο γάμους και τα παιδιά του, τα ταξίδια, τις σπουδές, τη συγγραφή. Ελάχιστες είναι οι στιγμές όπου από το ατομικό ανάγεται στο καθολικό. Γράφει, για παράδειγμα, μετά από μια περιπέτεα  της υγείας του: "Έμαθες ότι ο θάνατος δεν είναι κάτι που έπρεπε να φοβάσαι πια, πως, όταν έρθει η στιγμή να πεθάνει κάποιος, η ύπαρξή του μετατοπίζεται σε ένα άλλο επίπεδο συνειδητότητας, κι εκείνος είναι ικανός να το αποδεχτεί". Οι στιγμές αυτές, δυστυχώς, είναι πολύ λίγες.

Η εβραϊκότητά του δεν μπορούσε ασφαλώς να μην προβληθεί. Σε αρκετές περιπτώσεις γίνεται σχετική αναφορά, ξεχωρίζουν όμως δυο, οι οποίες περιγράφονται εκτενέστερα. Η πρώτη, όταν, ζώντας στο Παρίσι το 1971, δεχόταν οργισμενα παράπονα για οχληρία από μια συγκάτοικο στην πολυκατοικία. Οι σχέσεις τους εξομαλύνθηκαν όταν της υπενθύμισε τα δεινά του λαού τους και πως ήταν "τρομερά λυπηρό και δυσάρεστο να καυγαδίζουν δυο Εβραίοι"! Η άλλη περίπτωση ήταν η ακόμα εκτενέστερη αναφορά σε μια επίσκεψη στο γερμανικό στρατόπεδο Μπέργκεν Μπέλσεν.

Βεβαίως, μέσα από την αυτοβιογραφία του, φυσικό είναι να αναδύονται στοιχεία του αμερικανικού τρόπου ζωής του δεύτερου μισού του 20ου αι. (ο ίδιος γεννήθηκε το 1947). Όμως, επειδή πρόκειται για μια τόσο κοντινή εποχή, πιστεύω δεν έχουν να προσφέρουν πολλά στο συνομήλικο τουλάχιστον αναγνώστη, ούτε και όσα ενδιαφέρουν το συγγραφέα έχουν την ίδια σημασία για μας. Για παράδειγμα, η περιγραφή μιας ταινίας, ακόμα κι αν αυτή θεωρείται κλασικό νουάρ, σε εννιά ολόκληρες σελίδες, δεν μπορεί να ενδιαφέρει εξίσου τον αναγνώστη.

Κάτι άλλο που με ενόχλησε στο βιβλίο του Auster είναι η γραφή σε δεύτερο  πρόσωπο. Δεν βρίσκω το λόγο, ειδικά αφού πρόκειται για ένα τόσο φανερά αυτοβιογραφικό κείμενο. Πιθανόν, βέβαια, ο συγγραφέας να ήθελε να δείξει την αντικειμενικότητα με την οποία βλέπει ο ίδιος τον εαυτό του, σαν να αποστασιοποιείται και να τον αντικρίζει όπως θα αντίκριζε ένα ξένο. Εντούτοις, δεν παύει να με ενοχλεί, γιατί η προσποίηση είναι καταφανής και δεν προσθέτει τίποτα στην αξιοπιστία του κειμένου.

Τελική αποτίμηση: Περιεχόμενο μειομένου γενικού ενδιαφέροντος, αλλά γραφή ελκυστική που με παροτρύνει να μην περιορίσω τη γνωριμία μου με τον Auster μόνο σ' αυτό το βιβλίο.