Ο κύκλος

Dave Eggers
Ο κύκλος
Κέδρος, 2014
Μετ. Ιλάειρα Διονυσοπούλου

Έχει χαρακτηριστεί ως  "Ένα 1984 για τη γενιά του διαδικτύου". Παρ' όλο ότι δεν νομίζω ότι θα φτάσει ποτέ τη σημασία, τη διαχρονική αξία και την εμβληματικότητα του περίφημου μυθιστορήματος του Τζωρτζ Όργουελ, εντούτοις δεν παύει να είναι ένα έργο που χαρακτηρίζει με τον καλύτερο τρόπο τη σημερινή γενιά του διαδικτύου. Θα μπορούσα επίσης να πω ότι αποτελεί την καταγραφή ενός ακόμα βήματος που μας φέρνει  πιο κοντά στην υλοποίηση του εφιαλτικού κόσμου του "1984".

Κεντρική ηρωίδα είναι η νεαρή Μέι Χόλαντ, που με δέος και ενθουσιασμό αρχίζει να εργάζεται στην τεράστια διαδικτυακή εταιρεία "Κύκλος". Δέκα χιλιάδες υπαλλήλους, υπερσύγχρονα γραφεία, τεράστιες εγκαταστάσεις, ανέσεις, γήπεδα και χώρους ψυχαγωγίας, πεντακάθαρο περιβάλλον, φροντίδα για την υγεία όχι μόνο των υπαλλήλων αλλά και εξαρτωμένων τους, μέχρι και ωραία δωμάτια νυχτερινής διαμονής για υπαλλήλους που είναι πολύ κουρασμένοι ή δεν θέλουν να χάσουν χρόνο πηγαινοερχόμενοι στα σπίτια τους, διαθέτει αυτή η εταιρεία-κολοσσός.

Η Μέι αισθάνεται εντυπωσιασμένη και τυχερή που προσλαμβάνεται σ' αυτή τη μοναδική στο είδος της εταιρεία, δημιούργημα Τριών Σοφών, τριών νεαρών που είναι γνώστες της τεχνολογίας. Η αρχική δραστηριότητα της εταιρείας ήταν η ενοποίηση όλων των λογαριασμών των πελατών της. Δηλαδή το προφίλ τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα συστήματα πληρωμής τους, οι πολλαπλοί κωδικοί, η ηλεκτρονική τους αλληλογραφία κ.λπ. ενοποιήθηκαν όλα σε ένα, το Αληθινό Εγώ. Οι υπάλληλοι δεν έχουν καθήκον μόνο να ανταποκρίνονται στα αιτήματα των πελατών τους. Πρέπει ταυτόχρονα να συμμετέχουν στα κοινωνικά δίκτυα, να ανταποκρίνονται στα "σφυρίγματα", "χαμόγελα", "κατσουφιάσματα" και ανάλογα βαθμολογούνται με το ΒαΣυ (Βαθμό Συμμετοχής). Η Μέι βυθίζεται ολοένα και πιο βαθιά σ'αυτό τον κόσμο, εργάζεται ολοένα και πιο πολλές ώρες.

Η εταιρεία δεν περιορίζεται μόνο σ' αυτά, εξελίσσεται, αναζητά και υλοποιεί καινούριες ιδέες, Μια καινοτομία είναι η λεγόμενη Άλλη Οπτική. Μικρές, αδιόρατες κάμερες που μπορεί εύκολα οποιοσδήποτε να στήσει όπου θέλει. Σε μια παραλία, σ' ένα πάρκο, σ' ένα δρόμο, παντού. Και ό,τι συμβαίνει εκεί να γίνεται αμέσως κτήμα όλων όσοι έχουν λογαριασμό στην εταιρεία. Η Μέι δεν μπορεί πια να κάνει τη δουλειά της με μια μόνο οθόνη. Παρακολουθεί ταυτόχρονα και δεύτερη και τρίτη και τέταρτη, έχοντας να απαντήσει ή να συμμετάσχει σε χιλιάδες αιτήματα, να στείλει εκατομμύρια  "χαμόγελα" ή "κατσουφιάσματα".

Ένα περαιτέρω βήμα είναι η Διαφάνεια. Μια κάμερα που εθελοντικά μπορεί κάποιος να φορέσει, θα τον δείχνει όλες τις ώρες της ημέρας, σε όλες του τις δραστηριότητες. Οι πρώτοι που ζητούν να γίνουν Διάφανοι είναι κάποιοι πολιτικοί, για να αυξήσουν τη δημοτικότητα και τους ψηφοφόρους τους, ενώ και η Μέι θα ζητήσει να γίνει Διάφανη, με εκαταμμύρια άτομα να την ακολουθούν σε κάθε της βήμα.

Ένας μυστηριώδης ξένος που τριγυρνά στην εταιρεία και ελκύει σεξουαλικά τη Μέι, εντείνει την περιέργεια και το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ταυτόχρονα,  επιφυλάξεις και αντιρρήσεις σ' αυτά που συμβαίνουν, σ' αυτή την παρακολούθηση των πάντων από τους πάντες προβάλλονται από ένα παλιό δεσμό της Μέι, τον Μέρσερ, τον οποίο συναντά όταν επισκέπτεται τους γονείς της. Το τέλος, γεμάτο ανατροπές, δεν είναι καθόλου αισιόδοξο.

Παρ' όλο ότι η συνεχής αριθμητική αναφορά στην αναγνωσιμότητα των σελίδων, στους φίλους, στα "σφυρίγματα", στους ακολούθους (followers), στα αιτήματα, στο βαθμό εξυπηρέτησης πελατών και πλήθος άλλα, είναι ενίοτε κουραστική και ανιαρή, εντούτοις συμφωνώ ανεπιφύλακτα με τον Πατριάρχη Φώτιο που γράφει: "Οι άνθρωποι που μεγαλώνουν με κουλτούρα facebook, οι νέοι που απαξιώνουν το ιδιωτικό-οικογενειακό και προκρίνουν το δημόσιο-φιλοπαρεΐστικο, τα άτομα του σήμερα τα οποία θεοποιούν την παγκοσμιοποίηση και τις απειράριθμες (ψεύτικες) σχέσεις που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ευνοούν και εν πολλοίς υπαγορεύουν, πρέπει να διαβάσουν αυτό το βιβλίο".