Ερωτοτροπίες

Χαβιέρ Μαρίας
Ερωτοτροπίες
Πατάκης, 2015
Μετ. Χριστίνα Θεοδωροπούλου

Όταν κλείνω την τελευταία σελίδα ενός καλού βιβλίου, ταυτόχρονα με την ικανοποίηση που μου άφησε το ωραίο ανάγνωσμα, με κυριεύει και μια μελαγχολική σκέψη. Πότε θα ξανασυναντήσω ένα εξίσου καλό βιβλίο; (Εξαιρώ βέβαια τα κλασικά αριστουργήματα, που αν και μπορεί να τα έχω μισοξεχάσει, δεν έχω τη διάθεση να ξαναδιαβάσω. Εννοώ ένα σύγχρονο καλό βιβλίο).

Τη μελαγχολική αυτή διάθεση δεν απέφυγα και σήμερα, καθώς τέλειωνα το μυθιστόρημα του Ισπανού Χαβιέρ Μαρίας, "Ερωτοτροπίες". Νομίζω πως ο τίτλος είναι παραπλανητικός και αδικεί το βιβλίο, δίνοντας την εντύπωση ενός ακόμα αισθηματικού ευπώλητου. Και ίσως να μην το πρόσεχα και να μην το αγόραζα αν δεν μου το σύστηνε η άγνωστη διαδικτυακή σχολιάστρια του blog μου, Evitaki2, την οποία και ευχαριστώ.

Χαρακτήρισα τον τίτλο παραπλανητικό. Όχι γιατί δεν υπάρχει στο βιβλίο έρωτας, ίσα-ίσα αυτός είναι το "κινούν" το όλο έργο. Όμως η αξία και το ενδιαφέρον του βιβλίου δεν βρίσκεται στο ερωτικό στοιχείο. Βρίσκεται στις σκέψεις, στη ψυχολογική εμβάθυνση και ανάλυση, στην καταβύθιση στα άδυτα του μυαλού και της συνείδησης, στον προβληματισμό γύρω από το θάνατο, τη βίωση του πένθους, το τυχαίο, τη σύμπτωση. Γύρω ακόμα από την αναφορά και άντληση παραδειγμάτων από κλασικά λογοτεχνικά έργα: Ένα διήγημα του Μπαλζάκ, τους Τρεις Σωματοφύλακες, τον Μάκβεθ. Έργα στα οποία (ιδίως στον Μπαλζάκ) ο συγγραφέας επανέρχεται ξανά και ξανά.

Πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια είναι η Μαρία Ντολθ, που εργάζεται σ' έναν εκδοτικό οίκο. Κάθε πρωί, πριν πάει στη δουλειά της, συνηθίζει να παίρνει το πρόγευμά της σε μια γειτονική καφετέρια. Εκεί για καιρό πολύ βλέπει από μακριά ένα άγνωστό της ζευγάρι, που επίσης προγευματίζει εκεί. Της φαίνονται τόσο αγαπημένοι, τόσο δεμένοι μεταξύ τους καθώς διακριτικά τους παρατηρεί και μέσα της τους ονομάζει "Το τέλειο ζευγάρι". Αισθάνεται μια αισιοδοξία καθώς τους βλέπει, ένα συναίσθημα ότι η μέρα της θα πάει καλά και στενοχωριέται όταν κάποτε το ζευγάρι για εβδομάδες δεν εμφανίζεται. Όλως τυχαίως θα μάθει ότι ο άντρας, που λεγόταν Μιγέλ Ντεβρέν ή Ντεσβρέν δολοφονήθηκε από έναν άγνωστό του. Κατά λάθος; Τον νόμισε για κάποιον άλλον; Για λάθος λόγους; Το τυχαίο υπεισέρχεται στη ζωή μας κι όταν η αφηγήτρια θα συναντήσει τη χήρα του Ντεβρέν, εκείνη, παρ' όλη τη θλίψη θα ομολογήσει, μιλώντας για το δολοφόνο: "Αυτός ο άνθρωπος έχει για μένα την ίδια αξία με μια μαρκίζα που αποσπάται και σου πέφτει στο κεφάλι ακριβώς την ώρα που περνάς από κάτω, θα μπορούσες να μην έχεις περάσει εκείνη τη στιγμή-ένα λεπτό πριν και ούτε που θα το είχες πάρει είδηση. Ή με μια σφαίρα από κάποιο κυνήγι, ριγμένη από έναν ατζαμή ή έναν ηλίθιο-θα μπορούσες να μην είχες πάει εκείνη την ημέρα στην εξοχή. Ή μ' έναν σεισμό που σε πετυχαίνει σε κάποιο ταξίδι, θα μπορούσες να μην είχες πάει σ' αυτό το μέρος".

Μια γνωριμία της Μαρία Ντολθ με τον στενό φίλο του Ντεβρέν, Χαβιέρ Ντίαθ-Βαρέλα, θα οδηγήσει σ' ένα ερωτικό δεσμό μεταξύ τους. Μακροσκελείς συζητήσεις, σκέψεις, ανατροπές, διαδέχονται η μια την άλλη. Σκέψεις γύρω από τη ζωή και το θάνατο, τη βίωση του πένθους, τη φιλία, τον έρωτα. Λέει κάποια στιγμή ο Ντίθ-Βαρέλα συνομιλώντας με τη Μαρία: " Και βέβαια κλαίμε τον φίλο, όπως εγώ έχω κλάψει τον Μιγέλ, αλλά μέχρι και σ'αυτό υπάρχει μια ευφραντική αίσθηση επιβίωσης και μιας καλύτερης προοπτικής, του να είσαι εσύ αυτός που παρευρίσκεται στον θάνατο του άλλου και όχι το αντίθετο, του να μπορείς να ατενίσεις ολόκληρο το κάδρο και στο τέλος να διηγηθείς την ιστορία, να αναλάβεις τους ανθρώπους που αφήνει απροστάτευτους και να τους παρηγορήσεις. Καθώς οι φίλοι πεθαίνουν, Ένας λιγότερος, ένας λιγότερος, εγώ ξέρω τι απέγιναν εκείνοι μέχρι την τελευταία στιγμή και είμαι αυτός που μένει για να τα διηγηθεί. Απεναντίας, εμένα κανείς δεν θα με δει να πεθαίνω απ' όσους νοιάζονται αληθινά για μένα, ούτε θα είναι σε θέση να διηγηθεί ολόκληρη την ιστορία μου, επομένως κατά μία έννοια θα είμαι πάντα ανολοκλήρωτος, επειδή εκείνοι δεν θα είναι βέβαιοι ότι εγώ δεν συνεχίζω να είμαι αιώνια ζωντανός, αφού δεν θα με έχουν δει να χάνομαι".

Αλλού πάλι λέει ο Ντίαθ-Βαρέλα: "Κανείς δεν μπορεί να διαμαρτύρεται επειδή δεν έχει γεννηθεί ή επειδή δεν ήρθε νωρίτερα στον κόσμο ή επειδή δεν βρίσκεται πάντα σ'αυτόν, επομένως γιατί θα 'πρεπε να διαμαρτύρεται κανείς που πεθαίνει ή που δεν βρίσκεται ύστερα στον κόσμο ή που δεν μένει πάντα σ' αυτόν; Τόσο το ένα όσο και το άλλο του φαίνονταν το ίδιο παράλογα. Κανείς δεν φέρνει αντιρρήσεις για την ημέρα της γεννησής του, κατά συνέπεια δεν θα έπρεπε να έχει αντιρρήσεις ούτε για την ημερομηνία του θανάτου του, που οφείλεται εξίσου  στο τυχαίο".

Λίγα μόνο δείγματα απ' αυτό το μυθιστόρημα που είναι βέβαιο θα αγαπήσουν όσοι δεν περιορίζονται μόνο στην πλοκή, αλλά αναζητούν από την ανάγνωση κάτι βαθύτερο, ουσιαστικότερο, κάτι που θα βάλει σε κίνηση τη σκέψη.

(ebook)