Στιγμές από το Ελληνο-Βουλγαρικό ταξίδι

Ένα τραγούδι κάνω τ’ όνειρό μου

Κι έτσι πορεύομαι στη ζωή

Σ’ αγγέλους πιστεύω και σε παραμύθια,

I have a dream, a song to sing….

Η γλυκιά μελωδία, αποχαιρετιστήριο άκουσμα της τελευταίας βραδιάς του οκταήμερου ταξιδιού μας σε Ελλάδα και Βουλγαρία, ήταν ό, τι καλύτερο μπορούσαμε να πάρουμε μαζί μας «σαν τελευταία απόλαυση».

Λαϊκοί χοροί της Βουλγαρίας

Τελευταίο βράδυ στη Φιλιππούπολη. Κι ας τη λένε οι ντόπιοι, κι ας τη γράφουν οι πινακίδες και τα βιβλία Plovdiv. Για μας θα είναι πάντα η Φιλιππούπολη. Έτσι όπως την ονόμασε τον 4^ο π.Χ. αι. από το όνομά του (τι μετριοφροσύνη αλλά και τι αυτογνωσία!) ο πατέρας του Μ. Αλεξάνδρου. Θράκες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Τούρκοι, Βούλγαροι, άφησαν ο καθένας τα ίχνη του σ’ αυτή την όμορφη πόλη.

Ελλάδα-Βουλγαρία. Δυο χώρες που η διαμάχη τους κρατάει αιώνες. Από τότε που ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Βασίλειος ονομάστηκε Βουλγαροκτόνος (πώς να ξεχάσουμε τα παιδικά μας αναγνώσματα της Πηνελόπης Δέλτα;) ως την πιο πρόσφατη ιστορία της πάλης για την κυριότητα της Μακεδονίας. Κι όμως σήμερα και οι δυο χώρες ανήκουν στην Ενωμένη Ευρώπη, η Φιλιππούπολη είναι αδελφοποιημένη με τη Θεσσαλονίκη, κι εμείς, ταξιδεύοντας στις δυο αυτές χώρες σχεδόν δεν ξεχωρίζουμε πού τελειώνει η μια και πού αρχίζει η άλλη.

Πρώτο καλωσόρισμα σ' ένα λιμανάκι της Καβάλας

Προσγειωθήκαμε ένα ήρεμο απομεσήμερο στο αεροδρόμιο «Μέγας Αλέξανδρος» της Καβάλας. Πρώτος σταθμός ένα απάνεμο, γαλήνιο λιμανάκι για ένα καλωσόρισμα με δροσερό ουζάκι. «Εδώ θα μείνω, δεν φεύγω απ’ εδώ», θαυμάζει ο φίλος συνταξιδιώτης. Φράση που θα επαναληφθεί πολλές φορές καθώς διασχίζουμε και εξερευνούμε τις ομορφιές της Μακεδονίας, ομορφιές με τις οποίες είναι πλημμυρισμένη η Ελλάδα.

Στα ερείπια της αρχαίας Αμφίπολης

Ο λέων του λόφου Καστά

Απ’ την Καβάλα οδεύουμε προς την Αμφίπολη. Στην ανασκαφή που μας πήρε το μυαλό το περασμένο καλοκαίρι, στον τάφο που τράβηξε την προσοχή όλου του κόσμου, ελπίζοντας πως επιτέλους είχε βρεθεί ο τόπος ταφής του μεγάλου τέκνου της Μακεδονίας. Το ξέρουμε τώρα πια πως δεν είναι αυτό που ελπίζαμε. Πως ούτε τις πανέμορφες Καρυάτιδες και τις αινιγματικές Σφίγγες δεν θα μπορούσαμε να τις πλησιάσουμε. Κι όμως η λαχτάρα να δούμε έστω κι από μακριά τον μυθικό χώρο οδήγησε εκεί τα βήματά μας. Λιγοστά τα ερείπια από την πόλη που υπήρξε μήλο της έριδας μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης και που στάθηκε η αφορμή για την πολύχρονη εξορία του Θουκυδίδη.

Ενδιαφέρον όμως το μικρό μουσείο της Αμφίπολης. Και λίγο πιο πέρα, σε μια ερημική γωνιά, σαν φρουρός στον δρόμο που οδηγεί στον λόφο Καστά, στην κορυφή του οποίου κάποτε υψωνόταν, το αινιγματικό λιοντάρι στέκεται συναρμολογημένο, άγλωσσο, για να μην προδώσει τα μυστικά του τάφου, όπως λένε.

Ηλιοβασίλεμα πάνω από τον Στρυμόνα. Προς Θεσσαλονίκη

Χιλιοτραγουδισμένη, πανέμορφη, με τα νερά του Θερμαϊκού να τη χαϊδεύουν μέρα και νύχτα, με τις επάλληλες στρώσεις της Ιστορίας να αφηγούνται τον μακραίωνα πολιτισμό της, η Θεσσαλονίκη αιχμαλωτίζει με την πρώτη ματιά τον επισκέπτη. Περπατάς στον μόλο και η ψυχή σου γαληνεύει. Κι ας είναι οι μέρες τούτες μέρες δραματικών εξελίξεων για την Ελλάδα που κινδυνεύει με πτώχευση. Εδώ μου φαίνεται όχι μόνο ο επισκέπτης αλλά και οι ίδιοι οι κάτοικοι σαν να ζουν μακριά από τα προβλήματα και τους καυγάδες των πολιτικών. Τα  σύμβολα της πόλης, ο Αϊ-Δημήτρης, ο Λευκός Πύργος, ο Μ. Αλέξανδρος, οι βυζαντινές εκκλησιές (συμβασιλεύουσα ονομαζόταν τον καιρό του Βυζαντίου) σε γοητεύουν όσες φορές κι αν τα έχεις δει. Καθώς περιδιαβάζεις στις άνετες λεωφόρους ή στις απόμερες γειτονιές, καθώς απολαμβάνεις τη θέα των όμορφων κτηρίων στην πλατεία Αριστοτέλους,  μια από τις ωραιότερες πλατείες της Ελλάδας, καθώς  αντικρίζεις όλη την πόλη από το ύψος του Επταπύργιου ν’ απλώνεται νωχελικά πλάι στη θάλασσα, δυσκολεύεσαι να πιστέψεις πως μόλις εκατό χρόνια πριν η Θεσσαλονίκη στέναζε κάτω από την Τουρκική κατοχή.

Η Ροτόντα

Άποψη της πλατείας Αριστοτέλους

Αιώνιο Σύμβολο. Ο Μ. Αλέξανδρος

Ένα «προσκύνημα» στη Βεργίνα, κι ας την έχουμε δει κι άλλες φορές, το θεωρούμε απαραίτητο, μια και βρισκόμαστε στη Θεσσαλονίκη. Διασχίζουμε την ανοιχτοσιά του κάμπου. Χαρούμενη γη, ο Αλιάκμονας που κυλάει ήρεμα, φυτείες με χαρούμενα ηλιοτρόπια και προπάντων ροδακινιές πλημμυρίζουν το τοπίο. Σταματάμε σ’ ένα περιβόλι, ο φιλόξενος καλλιεργητής γεμίζει το πούλμαν με την προσφορά των ροδάκινών του.

Η αψίδα του Γαλέριου, κοινώς η Καμάρα

Πάνω απ' τον Αλιάκμονα

Φτάνουμε στον μεγάλο τύμβο. Όσες φορές κι αν πάρουμε το κατηφορικό δρομάκι που οδηγεί στον σκοτεινό θάλαμο, με μόνο φωτισμένα τα πανάρχαια ευρήματα, το ίδιο δέος, την ίδια έκσταση, το ίδιο συγκινημένο ρίγος νιώθουμε να μας διαπερνά, λες και μπαίνουμε στο ίδιο το βασίλειο του Άδη. Αυτούσιοι οι ασύλητοι τάφοι και προπάντων ο τάφος του Φιλίππου, μιλούν με την πιο αδιάψευστη γλώσσα για το παρελθόν και την ιστορία αυτού του τόπου. Σκέψεις με πλημμυρίζουν. Για τη ζωή και τον θάνατο, για το εφήμερο του ανθρώπου, για τη λήθη που σκεπάζει τα πάντα και που σπάνια μόνο ανασύρεται στο φως για να μας πει πόσο όμοια παραμένουν τα ανθρώπινα πάθη. Συγκινημένοι αναδυόμαστε στο φως της μέρας ενώ τα λόγια του Μανόλη Ανδρόνικου, έτσι όπως τα κατέγραψε στο «Χρονικό της Βεργίνας» αντηχούν στ’ αυτιά μας:

Ροδακινιές της Βέροιας

«Αν η υποψία που έχεις, πως ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο, είναι αληθινή -και η χρυσή λάρνακα ερχόταν να ενισχύσει την ορθότητα αυτής της υποψίας- κράτησες στα χέρια σου τη λάρνακα με τα οστά του. Είναι απίστευτη και φοβερή μια τέτοια σκέψη, που μοιάζει εντελώς εξωπραγματική”. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε»....

Το προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά κι ένα όμορφο γεύμα κάτω από τις φλαμουριές στη Βέροια ολοκληρώνουν τις μέρες της παραμονής μας στη βόρειο Ελλάδα. Μας περιμένει η Βουλγαρία, την οποία οι περισσότεροι επισκεπτόμαστε για πρώτη φορά.

Ποιος μπορεί ν' αντισταθεί στη σπεσιαλιτέ της Βέροιας;

Ξαναφέρνω στη μνήμη τις μέρες που περάσαμε εκεί, προσπαθώ να σκεφτώ τι μου έχει εντυπωθεί περισσότερο, τι θυμάμαι απ’ αυτό το ολιγοήμερο ταξίδι. Το πρώτο που μου έρχεται στο νου είναι το πράσινο. Βουνά κατάφυτα, πλατάνια, οξιές, πεύκα, λεύκες, καστανιές, συνοδεύουν τις διαδρομές μας.

Παναγία Σουμελά

 Και ποτάμια. Που ξεκινούν απ’ εδώ για να διασχίσουν τη Μακεδονία και να καταλήξουν στο Αιγαίο. Ο Στρυμόνας, ο Νέστος, ο Έβρος και πλήθος παραπόταμοι που δύσκολα συγκρατώ τα ονόματά τους.

Προς τη Μονή της Ρίλα

Δυο μεγάλα και ξακουστά μοναστήρια αποτελούν δυο αξιοθέατα που ο επισκέπτης της Βουλγαρίας δεν πρέπει να παραλείψει. Το ένα, το ονομαζόμενο της  Ρίλα (κατ’ ακρίβεια του Αγίου Ιωάννη της Ρίλα) πιο κοντά στη Σόφια, το άλλο, το Μπάτσκοβο, πιο κοντά στη Φιλιππούπολη. Η διαδρομή και για τα δυο μοναστήρια, το πέρασμα μέσα από πυκνή, πράσινη βλάστηση είναι εντυπωσιακή. Πανάρχαια και τα δυο μοναστήρια, του 10^ου και 11^ου αι. συγκεντρώνουν πλήθος προσκυνητών καθημερινά. Της Ρίλα μεγαλύτερο, εντυπωσιακότερο, περιτριγυρισμένο από ψηλούς, πέτρινους τοίχους, μοιάζει περισσότερο με φρούριο παρά με μοναστήρι.

Μονή της Ρίλα

Η πρόσβαση στο Μπάτσκοβο είναι αρκετά δύσκολη. Ο επισκέπτης πρέπει να διανύσει πεζός μια μεγάλη, ανηφορική απόσταση που την κάνει ακόμα δυσκολότερη ο ανώμαλος, λιθόστρωτος δρόμος. Όμως η πίστη των ανθρώπων (ή το τουριστικό ενδιαφέρον) ξεπερνά τις δυσκολίες. Εντυπωσιάζει το πλήθος των προσκυνητών που αψηφώντας τον καυτό ήλιο στέκονται υπομονετικά στη σειρά, περιμένοντας να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Από τη Σόφια κρατάω μια πολύ γενική εικόνα. Η μονοήμερη επίσκεψή μας εκεί δεν ήταν αρκετή για να τη γνωρίσουμε όσο της αξίζει. Πώς να δεις και να γνωρίσεις μέσα σε λίγες ώρες μια πόλη με αιώνων ιστορία; Από τότε που υπήρξε ένας μικρός Θρακικός οικισμός ως τη σημερινή μεγαλούπολη με πάνω από ένα εκατομμύριο κατοίκους, η Σόφια γνώρισε πολλές περιπέτειες. Απ’ όλα αυτά τα γυρίσματα της τύχης  και της ιστορίας, από τον Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας, ως τους Ρωμαίους, τους Βυζαντινούς, τους Τούρκους, τους Ρώσους, τον βομβαρδισμό της στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κάτι κρατάει.

Ένα από τα πολλά όμορφα χωριά που συναντάμε στη διαδρομή μας

Διασχίζουμε την πόλη και, μοιάζοντας με θεατές σε αγώνα τένις, γυρίζουμε το κεφάλι μια δεξιά μια αριστερά κατά το πρόσταγμα του ξεναγού: «Εδώ βλέπουμε παλιές, προκατασκευασμένες πολυκατοικίες της σοσιαλιστικής εποχής, απ’ εδώ ωραία νεοκλασικά κτήρια, εδώ το Εθνικό Μέγαρο Πολιτισμού, απ’ εδώ η Ακαδημία Καλών Τεχνών, εδώ το Εθνικό Θέατρο, η Όπερα, η Ακαδημία Επιστημών, το πρώην αρχηγείο του κομμουνιστικού κόμματος…». Στάση κάνουμε σε τρία μόνο από τα αξιοθέατα της πόλης. Απαραίτητα στον «υπέρογκης αρχιτεκτονικής» (για να θυμηθούμε και τον Σεφέρη) ναό του Αλεξάνδρου Νιέφσκι. Μπαίνοντας σ’ αυτό τον τεράστιο, χωρητικότητας 10.000 ατόμων, ναό νιώθεις να εξουθενώνεσαι. Η τέχνη υποχωρεί μπροστά στο μέγεθος. Πραγματικά εντυπωσιακός, τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά.

Σε παλιά γειτονιά της Φιλιππούπολης

Το Εθνογραφικό Μουσείο (Οικία Κουγιουμτζόγλου)

Ο ωραίος πεζόδρομος της Φιλιππούπολης

 Η δεύτερή μας στάση είναι στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Ωραίο κτήριο, υπήρξε κατοικία του τελευταίου κομμουνιστή ηγέτη της Βουλγαρίας. Από εκθέματα όμως μου φαίνεται πως είτε αυτό βλέπαμε είτε ένα Μακεδονικό δεν θα είχε μεγάλη διαφορά. Μας θυμίζει πως όλη αυτή η περιοχή των Βαλκανίων υπήρξε κάποτε ενιαία. Η ελληνική και η βυζαντινή επίδραση καταφανής. Άλλο αν επιδρομές, πόλεμοι, λαοί ποικίλοι περιόρισαν τον Ελληνισμό στα σημερινά του σύνορα. Τα μουσεία παραμένουν αδιάψευστοι μάρτυρες της πολιτιστικής επίδρασης του ελληνισμού.

Η βιβλιοθήκη Μεθοδίου και Κυρίλλου στη Σόφια

Μνημείο Τσάρου Αλεξάνδρου-Σόφια

Ο μεγαλοπρεπής Ναός Νιέφσκι

Τέλος, μια ματιά στην τεράστια βιβλιοθήκη. Πιο πολύ μας ελκύει η ονομασία της: «Μεθοδίου και Κυρίλλου». Αναγνώριση της οφειλής στους δυο αυτούς μοναχούς που εισήγαγαν και εδώ το κυριλλικό αλφάβητο. Τα αγάλματά τους δεσπόζουν στην είσοδο της βιβλιοθήκης.

Απ’ όλα τα ονόματα με τα οποία πέρασε στην Ιστορία, Ευμολπιάς, Πουλπουδέβα, Τριμόντιον (Trimontium), Φιλίμπε, Plovdiv, εμείς προτιμούμε το ελληνικότατο Φιλιππούπολη. Την περπατήσαμε, σκοντάψαμε στα λιθόστρωτα των παλιών γειτονιών της, την αντικρίσαμε από το ύψος ενός από τους τρεις λόφους πάνω στους οποίους είναι χτισμένη, διαβήκαμε τη γέφυρα του ποταμού Μαρίτσα, του Έβρου δηλ., που τη διασχίζει, θαυμάσαμε το άριστα διατηρημένο ρωμαϊκό της θέατρο, χαζέψαμε στο μακρύ της πεζόδρομο, απολαύσαμε τα εστιατόρια, τα καφέ, τις μπουτίκ που τον πλαισιώνουν.

Είσοδος στο Μοναστήρι Μπάτσκοβο

Περπατώντας στη Φιλιππούπολη, αναλογιζόμενοι την ιστορία και τη στρατηγική της θέση, καταλαβαίνουμε γιατί Βούλγαροι και Βυζαντινοί τη διεκδικούσαν με αποτέλεσμα να περιέρχεται πότε στην εξουσία των μεν και πότε των δε. Κι όταν η Βουλγαρία απελευθερώθηκε από τον μακραίωνα τουρκικό ζυγό, η Φιλιππούπολη υπήρξε πρωτεύουσα της μοιρασμένης σε ανατολική Ρωμυλία χώρας. Τα συμφέροντα των ισχυρών και οι δολοπλοκίες των Μεγάλων Δυνάμεων εξαφάνισαν σιγά-σιγά το ακμάζον ελληνικό στοιχείο της πόλης. Όμως στέκουν αλάθητοι μάρτυρες το πλήθος των Βυζαντινών εκκλησιών, του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, της Αγίας Μαρίνας, της Αγίας Κυριακής κ. ά. Καθώς και τα ωραία αρχοντικά. Σ’ ένα απ’ αυτά, το αρχοντικό του Αργύρη Κουγιουμτζόγλου, στεγάζεται ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της Φιλιππούπολης, το Εθνογραφικό Μουσείο. Πιο πολύ μας γοήτευσε το ίδιο το κτήριο παρά το περιεχόμενό του. Ενδυμασίες, κεντήματα, μουσικά όργανα, γεωργικά εργαλεία φιλοξενούνται στο ωραίο οικοδόμημα που διακρίνεται για τη θαυμάσια μπαρόκ αρχιτεκτονική του.

Ακόμα ένα ωραίο κτήριο στη Σόφια

Μα κάποτε το ωραίο ταξίδι τελειώνει και φτάνει η ώρα της αναχώρησης. Πολύ πρωί ξεκινάμε από τη Φιλιππούπολη. Μας περιμένουν 440 χιλιόμετρα ως την Καβάλα. Συνοριακό σημείο το Ορμένιο, το βορειότερο χωριό της Ελλάδας, στο νομό του Έβρου. Απολαμβάνουμε  για τελευταία φορά την καταπράσινη διαδρομή, την οροσειρά της Ροδόπης, τον Έβρο και τους παραποτάμους του, ενώ ακούμε και θυμόμαστε την ιστορία της περιοχής, τα δεινά και τα λάθη του ελληνισμού (μια ανάσα απ’ εδώ είναι η Αδριανούπολη). Μια στάση στο Σουφλί για καφέ και φυσικά για… αγορά μεταξωτών, μια ακόμα στάση για ολόφρεσκο ψαράκι κοντά στη Βιστωνίδα και το αεροδρόμιο της Καβάλας μας περιμένει και πάλι για την επιστροφή.

Η ομάδα μας

Αποχαιρετιστήρια ανάμνηση

Καθώς από ψηλά αντικρίζουμε και αποχαιρετούμε την ελληνική γη που ολοένα ξεμακραίνει, μια ευχή αναδύεται από μέσα μου: Ας ήταν να ‘ρθει κάποτε μια μέρα που σύνορα, φυλές, θρησκείες,  σύμβολα δεν θα χώριζαν πια τους λαούς. Ας ήταν να ‘ρθει κάποτε καιρός που όλοι οι άνθρωποι ειρηνικά θα χαίρονταν τη ζωή και τις ομορφιές της…

Ένα περιστέρι στο μπαλκόνι μας

Τελευταία ματιά στην Ελλάδα και το ωραίο ταξίδι