Οι δρόμοι μου

Νίκος Δήμου
Οι δρόμοι μου
   (Μιχαήλ Βόδα, Ρήνου, Γαλήνης, Παράσχου)
Πατάκης, 2015

Ο Νίκος Δήμου ασφαλώς δεν χρειάζεται καμιά σύσταση, τουλάχιστον στο ελληνικό κοινό. Καθένας μας κάποια πλευρά από το πολυσύνθετο ταλέντο του θα 'χει συναντήσει. Κι αν ακόμα δεν έχει διαβάσει, σίγουρα θα 'χει ακούσει για το "Η δυστυχία του να είσαι Έλληνας". Για κάποιο λογοτέχνη θα 'χει δει μελέτη του. Κάποιο άρθρο, σχόλιο, χρονογράφημά του θα 'χει συναντήσει. Σε κάποιο περιοδικό για αυτοκίνητα ή υπολογιστές θα 'χει δει το όνομά του. Σε κάποια δική του έκθεση φωτογραφίας θα τον έχει πιθανόν συναντήσει. Πολλές διαφημίσεις του (με κορυφαία για μας το "Δεν ξεχνώ") θα 'χει σιγοψιθυρίσει, έστω κι αν αγνοεί τον δημιουργό τους.

Νίκος Δήμου. Ένα ανήσυχο πνεύμα. Ένας άνθρωπος που ενσαρκώνει το αναγεννησιακό πρότυπο του homo universalis. Στα 80 του χρόνια σήμερα, έρχεται να κάνει μια ανασκόπηση και μια περιγραφή της ως τώρα πορείας του στη ζωή. Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2004, όταν ο συγγραφέας πλησίαζε τα 65 χρόνια (γεννήθηκε το 1935). Εκεί ένωνε σε ένα βιβλίο τους τέσσερις τόμους που είχαν κυκλοφορήσει χωριστά και αντιπροσώπευαν τους τέσσερις δρόμους της ζωής του (Μιχαήλ Βόδα, Ρήνου, Γαλήνης, Παράσχου). Τώρα, το 2015, το βιβλίο ξανακυκλοφορεί με διορθώσεις, συμπληρώσεις, αλλά και τη ζωή των έντεκα χρόνων που πέρασαν από την πρώτη έκδοσή του ως σήμερα.

Τα όσα αναφέρονται στην καταγωγή, στις οικογενειακές ρίζες, το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε ο εκάστοτε αυτοβιογραφούμενος ενδιαφέρουν ως ένα βαθμό και τον αναγνώστη, καθώς όλα διαδραματίζουν ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του. Τον αναγνώστη όμως ενδιαφέρει περισσότερο το ευρύτερο περιβάλλον, οι σπουδές, οι γνωριμίες, η κοινωνία μέσα στην οποία έζησε και δημιούργησε. Όλα αυτά τα στοιχεία υπάρχουν μέσα στην πολυσέλιδη (πάνω από 700 σελίδες) αυτοβιογραφία του Νίκου Δήμου.

Μετά την αποφοίτησή του από το Αμερικανικό Κολλέγιο Αθηνών, φεύγει για τη Γερμανία, να σπουδάσει φιλοσοφία. Έξι χρόνια έμεινε εκεί και επιστρέφει χωρίς τελικά να πάρει το τυπικό χαρτί. Όμως φαίνεται ότι τα χρόνια εκείνα υπήρξαν καθοριστικά για τη ζωή του. Λέει ο ίδιος: "Πολλά πράγματα σπούδασα στο Μόναχο: φιλοσοφία και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο, τέχνη σε πολλές παραλλαγές στα θέατρα, στα μουσεία και στις αίθουσες συναυλιών, πρακτική τέχνης με τους φίλους της Fuchs Strasse (οι ολονύκτιες συζητήσεις μας και οι πειραματικές εξορμήσεις μας ήταν το δεύτερο Πανεπιστήμιο). Σπούδασα ακόμα μια κοινωνία αλλιώτικη από τη δική μου, που μου έδωσε απόσταση και μέτρα σύγκρισης. Αλλά ίσως η πιο σημαντική μελέτη που έκανα τα πρώτα χρόνια ήταν η εξερεύνηση του γυνακείου σώματος".

Πολλές σελίδες αφιερώνονται στις ερωτικές του σχέσεις, στις γυναίκες που αγάπησε, στις τρεις συζύγους του. Και ασφαλώς πλείστες σελίδες στη διαφήμιση που υπήρξε το κύριο βιοποριστικό του επάγγελμα όταν επέστρεψε στην Αθήνα. Τρόπος δουλειάς, συνεργάτες, γνωριμίες, πολλά που αφορούν νομίζω ιδιαίτερα την ιστορία της διαφήμισης στην Ελλάδα. Παράλληλα καταγράφονται οι ποικίλες συνεργασίες του με εφημερίδες, περιοδικά, τηλεόραση. Τονίζεται η ανεξαρτησία πνεύματος που τον διέκρινε, εξού και οι αλλεπάλληλες παραιτήσεις του.

Όμως τα ενδιαφέροντά του δεν σταματούν εδώ. Χωρίς να ξεχνάμε και την ιδιαίτερη αγάπη του για τις γάτες, τα ενδιαφέροντά του στρέφονται και στην τεχνολογία, εκφρασμένη στη φωτογραφία, τα αυτοκίνητα, τους υπολογιστές. Γράφει πάλι ο ίδιος: "Παρόλο που έζησα διαβάζοντας και γράφοντας βιβλία, δεν συμμερίστηκα ποτέ την υπεροψία των περισσότερων πνευματικών ανθρώπων απέναντι στην τεχνολογία και στις μηχανές. Τις θεωρώ σημαντικά δημιουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος. Και νομίζω πως είναι σκέτος ρατσισμός (όταν δεν είναι σκέτη βλακεία) η περιφρόνηση των διανοούμενων προς τον επιστήμονα, τον τεχνολόγο και τον τεχνικό").

Ίσως είναι αυτή η πολυπραγμοσύνη που ευθύνεται για το ότι δεν τον θεώρησε δικό της καμιά ομάδα ομοτέχνων, πράγμα για το οποίο εκφράζει διαρκώς παράπονα. Δηλαδή ούτε ως συγγραφέα τον αποδέχτηκαν (παρ' όλο ότι εξέδωσε δεκάδες βιβλία), ούτε ως δημοσιογράφο, ούτε ως ποιητή. Αυτή την ερμηνεία δίνει ο ίδιος:"Έχω κατηγορηθεί συχνά για πολυπραγμοσύνη. Οι κατήγοροί μου τη βλέπουν ως ελάττωμα. Έχω εντελώς αντίθετη γνώμη. Τη θεωρώ το βασικό μου προτέρημα. Δεν πιστεύω ότι η (όποια) αξία μου είναι στα επιμέρους-αλλά στο σύνολο. Το έργο μου μπορεί να φαίνεται διασπασμένο, αλλά όλα τα κομμάτια του επικοινωνούν μεταξύ τους άμεσα. Οι γάτες, η αντιδογματική φιλοσοφία, η προσθετική τεχνολογία, η ποίηση, αποτελούν ένα όλον, με δύο βασικούς άξονες:την ελευθερία και την επικοινωνία. Αν κάποιος ασχοληθεί συστηματικά θα καταλάβει τι εννοώ".

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως "Οι δρόμοι μου" είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Θα προτιμούσα όμως περισσότερο βάθος και λιγότερη περιγραφική επιφάνεια. Όταν στη ζωή του όχι απλώς συνάντησε αλλά γνώρισε από κοντά τόσες προσωπικότητες, από τον Καραμανλή και τον Χορν ως τον Ελύτη  και τη Δημουλά και πολλούς άλλους, θα ήθελα κάτι περισσότερο γι' αυτούς. Ξέρω βέβαια ότι για αρκετούς έχει γράψει αλλού, για κάποιους μάλιστα ειδικά βιβλία, αλλά νομίζω χρειαζόταν κι εδώ. Ξεχώρισα σαν τέτοιο κείμενο το ταξιδιωτικό για την Φλωρεντία, όπου δίνεται μια πληρέστερη εικόνα για το παρελθόν και το παρόν της καταπληκτικής αυτής πόλης. Με σταμάτησαν επίσης οι σκέψεις, όπου υπάρχουν, κυρίως προς το τέλος, για την αρρώστια, τον θάνατο, τη μελαγχολία των γηρατειών.

(ebook)

Υ.Γ. 1.Πλουσιότατη η ιστοσελίδα  www.ndimou.gr όπου η πλήρης βιβλιογραφία, τα εκατοντάδες άρθρα και δημοσιεύματα, ένας αχανής χώρος στον οποίο ο αναγνώστης μπορεί να περιπλανάται για μέρες.

2. "Μοναχικός Πολυπράγων" τιτλοφορείται η έκθεση της συγγραφικής, φωτογραφικής, δημοσιογραφικής και διαφημιστικής δουλειάς του Νίκου Δήμου, σε μια παρουσίαση των αρχείων του που έχει δωρήσει στο Μουσείο Μπενάκη (24.9.-8.11.2015).