Το φάντασμα του Αλεξάντρ Βολφ

Γκαϊτό Γκαζντάνοφ
Το φάντασμα του Αλεξάντρ Βολφ
Αντίποδες, 2015
Μετάφραση:Ελένη Μπακοπούλου
Επίμετρο: Χρήστος Αστερίου

Όταν, παρακινημένη από τις ευμενείς κριτικές bloggers που πολύ εκτιμώ (π.χ. Διαβάζοντας, Librofilo, ΒΙΛΒΛΙΟΚΑΦΕ) αναζήτησα στο βιβλιοπωλείο "Το φάντασμα του Αλεξάντρ Βολφ", η υπάλληλος, αν και αρκετά ενημερωμένη, δυσκολεύτηκε να το εντοπίσει. Το αναζητούσε στη μεταφρασμένη λογοτεχνία, ενώ αυτό είχε ταξινομηθεί στους Ρώσους κλασικούς. Ρώσος κλασικός ο άγνωστος αυτός συγγραφέας; Κι όμως η σύντομη αυτή νουβέλα νομίζω δικαιολογεί πλήρως τον χαρακτηρισμό. Ένα μικρό βιβλίο που βυθίζει τον αναγνώστη σε σκέψεις για τον πόλεμο, για τον έρωτα, τη ζωή και τον θάνατο, για το τυχαίο και τη μοίρα. 

Αρχίζει μ' ένα εντυπωσιακό επεισόδιο. Ένας νεαρός, έφηβος, που πολεμά με το μέρος των Λευκών στα χρόνια του Ρωσικού εμφυλίου, συναντά έναν αντίπαλο καβαλάρη, ο οποίος τον πυροβολεί, αλλά πετυχαίνει μόνο το άλογο του νεαρού. Αυτός ανταποδίδοντας πυροβολεί και σκοτώνει τον άγνωστο καβαλάρη. Ο πόλεμος τελειώνει, ο νεαρός χρόνια αργότερα, ενώ βρίσκεται στο Παρίσι εργαζόμενος ως δημοσιογράφος, διαβάζει τυχαία μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο "Θα έρθω αύριο", ενός άγνωστου Άγγλου συγγραφέα, ονόματι Αλεξάντρ Βολφ. Το τρίτο διήγημα της συλλογής με τίτλο "Περιπέτεια στη στέπα" τον συγκλονίζει. Σ' αυτό περιγραφόταν με κάθε λεπτομέρεια το παλιό εκείνο επεισόδιο του εμφυλίου, αλλά από την πλευρά του άγνωστου καβαλάρη, τον οποίο νόμιζε ότι είχε σκοτώσει. Αρχίζει να αναζητά τον άγνωστο συγγραφέα, μια αναζήτηση που θα κρατήσει ολόκληρο το βιβλίο. Στο μεταξύ παρεμβάλλονται επεισόδια που δίνουν την εντύπωση του ασύνδετου, του άσχετου με το κεντρικό θέμα. Για παράδειγμα, η λεπτομερής περιγραφή ενός αγώνα πυγμαχίας, ο έρωτας του αφηγητή με την Γιελένα Νικολάγιεβνα, η εκτενής εξιστόρηση της Γιελένα για μια περασμένη της σχέση, η συνάντηση και γνωριμία με έναν άλλο Ρώσο, τον Βοσνιεσένσκι και η δική του αφήγηση κ. ά. όλα έχουν μια πολύ χαλαρή σύνδεση. Όμως στην πορεία όλα δένονται για την τελική σκηνή, για το τέλος της αναζήτησης του Βολφ.

Έχω την άποψη πως η υπόθεση, ο μύθος, είναι το τελευταίο που πρέπει να απασχολεί τον αναγνώστη ενός τέτοιου βιβλίου. Η αξία του έγκειται στις σκέψεις, στον προβληματισμό που δημιουργεί για θέματα που έχουν επανειλημμένα τεθεί, αλλά που πάντα τίθενται και θα τίθενται ως φιλοσοφικά ερωτήματα. Γιατί ο άνθρωπος δεν θα πάψει ποτέ να αναρωτιέται για το "τι" και το "γιατί" αυτού του κόσμου.

Σημ.1. Χρησιμότατο το επίμετρο του Χρήστου Αστερίου  στο οποίο, μεταξύ άλλων, υποδεικνύεται και η επίδραση που άσκησαν στον Γκαϊτάνοφ ο Πόε και ο Προυστ.

2. Ωραιότατη και η μετάφραση της Μπακοπούλου. Λέξεις όπως "ακηδία" ή "δυσπερίγραπτος" και άλλες ανάλογες, δεν είναι συνήθεις στις μεταφράσεις.