Εν ψυχρώ

Τρούμαν Καπότε
Εν ψυχρώ
Πατάκης, 2017
Μετ. Αύγουστος Κορτώ

Τι μπορείς να πεις για ένα τόσο γνωστό και διάσημο βιβλίο που εδώ και δεκαετίες στοιχειώνει τις σκέψεις εκατομμυρίων αναγνωστών σ' όλο τον κόσμο και θεατών των τριών ταινιών που γυρίστηκαν με βάση αυτό; Δεν ξέρω αν υπάρχει βιβλιόφιλος που κι αν ακόμα δεν το έχει διαβάσει, δεν έχει τουλάχιστον ακούσει γι' αυτό. Με είχε συνταράξει όταν το πρωτοδιάβασα (δεν θυμάμαι πότε) κι όμως ένιωσα και τώρα, ξαναδιαβάζοντάς το στην καινούρια έκδοση του Πατάκη, εφοδιασμένη με πλήθος βιωματικές και λογοτεχνικές εμπειρίες που μου επεσώρευσαν τα χρόνια, τον ίδιο ή και μεγαλύτερο συγκλονισμό.

Ένας συνδυασμός δημοσιογραφίας και λογοτεχνίας, που πολλοί από τότε δοκίμασαν να μιμηθούν, αλλά κανένα άλλο έργο δεν είχε την επιτυχία του "Εν ψυχρώ". Το θέμα: Το βράδυ του Σαββάτου, 15 Νοεμβρίου 1959, μια τετραμελής οικογένεια, η οικογένεια Κλάττερ, αποτελούμενη από τους γονείς, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι στην εφηβεία (δυο μεγαλύτερες κόρες ζούσαν αλλού) δολοφονείται στο σπίτι τους στο Χόλκομπ, ένα μικρό χωριό του Κάνσας των ΗΠΑ. Ο δολοφόνος (ή οι δολοφόνοι) δεν άφησαν κανένα ίχνος. Ο Τρούμαν Καπότε φτάνει εκεί ως απεσταλμένος του περιοδικού New Yorker, συνοδευόμενος από τη φίλη του Χάρπερ Λι, γνωστή επίσης συγγραφέα του άλλου διάσημου βιβλίου "Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια", για να καλύψει το γεγονός. Η υπόθεση τον παρασύρει. Η πολύχρονη έρευνά του δεν περιορίζεται στο μεμονωμένο γεγονός. Απλώνεται στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, αναλύει τους χαρακτήρες των δολοφονημένων, των φίλων τους, των αστυνομικών που αναλαμβάνουν την έρευνα. Κι ύστερα, όταν τα ίχνη των δυο δολοφόνων εντοπίζονται, το βιβλίο γίνεται μια καταβύθιση στην ψυχή τους. Παρακολοθεί τη ζωή και την πορεία των δυο νεαρών, του Πέρρυ Έντουαρντ Σμιθ και του Ρίτσιαρντ Γιουτζίν Χίκοκ (Πέρρυ και Ντικ στο βιβλίο), που θα καταλήξουν σε δίκη και απαγχονισμό.

Το βιβλίο δεν ακολουθεί βεβαίως πάντα τη χρονολογική σειρά των γεγονότων. Το αποτελούν τέσσερα μέρη: "Οι τελευταίοι που τους είδαν ζωντανούς", "Άγνωστοι δράστες", "Η απάντηση", "Η τιμωρία". Αρχίζει με τη λεπτομερή περιγραφή της τελευταίας μέρας της ζωής των τεσσάρων θυμάτων. Ένας ευυπόληπτος, αυτοδημιούργητος, ευκατάστατος ραντζέρης, ο Χέρμπερτ Κλάττερ, η ευαίθητη με ελαφρά νευρασθένεια γυναίκα του Μπόννι, η έφηβη, χαρισματική κόρη Νάνσυ, γεμάτη όνειρα για τη ζωή και ο νεαρός γιος Κένυον με τα δικά του όνειρα και σχέδια. Αυτοί δεν το ξέρουν, εμείς οι αναγνώστες όμως το ξέρουμε πως ό,τι κάνουν, ό,τι λένε, είναι για τελευταία φορά. Είναι η τελευταία τους μέρα στη ζωή. Η τραγική ειρωνεία με την έννοια που της έδωσε η αρχαία τραγωδία, κορυφώνει το δράμα.

Στο δεύτερο μέρος το πλάνο ανοίγει περισσότερο. Το ακατανόητο έγκλημα στοιχειώνει τις μέρες και τις νύχτες των αστυνομικών, κυρίως του Άλβιν Ντιούυ που αναλαμβάνει την υπόθεση. Παράλληλα παρακολουθούμε την περιπλάνηση των δυο άγνωστων ακόμα για την αστυνομία δολοφόνων από Πολιτεία σε Πολιτεία ως το Μεξικό, που επιβιώνουν με απάτες, μικροκλοπές, ακάλυπτες επιταγές. Η λεπτομερής περιγραφή του αποτρόπαιου εγκλήματος θα έρθει στο τρίτο μέρος, όταν οι δυο δολοφόνοι συλλαμβάνονται. Η δίκη και ο απαγχονισμός τους θα ολοκληρώσει το δράμα.

Το βιβλίο πάει πολύ πιο πέρα από την περιγραφή του εγκλήματος, την ανακάλυψη των δραστών και την τιμωρία τους. Στις 500 περίπου σελίδες του ξεδιπλώνεται η Αμερική της δεκαετίας του '50 και '60. Γίνεται μια εμβάθυνση στη μελέτη των χαρακτήρων, στο ρόλο που διαδραματίζουν τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, μια μελέτη του κακού, αιωρούνται ερωτηματικά γύρω από το θέμα της θανατικής ποινής.

Το "Εν ψυχρώ" είναι ένα βιβλίο που θα 'πρεπε να διαβάσουν οι συγγραφείς για την τεχνική του, οι αστυνομικοί για τις μεθόδους και την αφοσίωση στη δουλειά τους, οι ψυχολόγοι για τη μελέτη των χαρακτήρων, οι νομικοί για τα ερωτήματα που θέτει η δικαιοσύνη, ο κάθε βιβλιόφιλος για να απολαύσει ένα μοναδικό ανάγνωσμα.