Ο Φρόιντ στο Μανχάταν

Ο συνδυασμός υπαρκτών και επινοημένων προσώπων, ψυχανάλυσης και αστυνομικής πλοκής, ορθολογισμού και αποκρυφισμού, πρέπει να είναι δύσκολο εγχείρημα για τον συγγραφέα, αποβαίνει όμως ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα. Τέτοιο είναι το μυθιστόρημα, το πρώτο του μάλιστα, του Γάλλου Λυκ Μποσί "Ο Φρόιντ στο Μανχάταν"(Καλέντης 2010, μετ. Γιάννης Καυκιάς).

Το 1909 ο Φρόιντ μαζί με το μαθητή και φίλο του Γιουνγκ και τον Ούγγρο ψυχαναλυτή Φερέντζι (του οποίου ο ρόλος στο βιβλίο είναι πολύ υποβαθμισμένος σε σχέση με τους άλλους δυο) φτάνουν στην Αμερική για μια σειρά διαλέξεων γύρω από την ψυχανάλυση. Μόλις όμως φτάνουν, πληροφορούνται τη δολοφονία μιας σημαίνουσας προσωπικότητας της Ν. Υόρκης. Πρόκειται για τον Όγκαστ Κόρντα, χρηματιστή, πολεοδόμο, επιχειρηματία στον τομέα των κατασκευών και της κτηματαγοράς, που υλοποιώντας ένα παιδικό του όνειρο, έβαλε τις βάσεις για να γίνει η Ν. Υόρκη, και ειδικά το Μανχάταν, η πιο ψηλή πόλη στον κόσμο. Η μοναδική μάρτυς του φόνου, η Γκρέις, κόρη του Κόρντα, δεν μπορεί να βοηθήσει την αστυνομία, γιατί πάσχει από αμνησία. Ο Φρόιντ αναλαμβάνει τη θεραπεία της. Όμως σε λίγο ένας ακόμη αρχιτέκτονας βρίσκεται δολοφονημένος με φρικτό τρόπο και ύστερα ακόμη ένας, οπότε ο Φρόιντ και ο Γιουνγκ συνεργάζονται με την αστυνομία, ώστε μέσω της ψυχανάλυσης να ανακαλύψουν το δολοφόνο, πράγμα που βεβαίως θα γίνει, όπως σε όλα τα αστυνομικά μυθιστορήματα, στις τελευταίες από τις 447 σελίδες του βιβλίου.

Όμως η αστυνομική πλοκή είναι μονάχα το δόλωμα. Παρακινημένος ο αναγνώστης από το ενδιαφέρον της αστυνομικής ιστορίας, παρακολουθεί τις ακόμη πιο ενδιαφέρουσες πληροφορίες γύρω από την ψυχανάλυση. Έντονα προβάλλονται οι διαφωνίες Φρόιντ-Γιουνγκ. Ο Γιουνγκ προτιμούσε τον πνευματισμό, την τηλεπάθεια, πίστευε στη διαίσθηση και στις αισθήσεις, μίλησε για συλλογικό ασυνείδητο, ενώ ο Φρόιντ ανήγε την αιτία των νευρώσεων στην libido και τα τραύματα της παιδικής ηλικίας. Ψυχαναλυτικοί όροι όπως ασυνείδητο, ελεύθεροι συνειρμοί, γλωσσικά ολισθήματα, ερμηνεία των ονείρων, υστερία, νεύρωση, οιδιπόδειο σύμπλεγμα, παραπραξία κ.λπ. δίνονται με απλό τρόπο μέσα από τις συζητήσεις μεταξύ των δύο ψυχαναλυτών, άλλοτε με την αστυνομία, άλλοτε στην προσπάθεια του Φρόιντ να θεραπεύσει την Γκρέις.

Όμως το ενδιαφέρον του αναγνώστη δεν εξαντλείται εδώ. Με εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον παρακολουθούμε τη γένεση του Νέου Κόσμου και τη δημιουργία του Μανχάταν. Ουρανοξύστες γνωστοί ως σήμερα με το όνομα που τους δόθηκε τότε, στοιχεία αρχιτεκτονικής, ζωντανεύουν την ομορφιά και το μεγαλείο της πόλης, αν και δίνεται και σ' αυτό ακόμη μια ψυχαναλυτική ερμηνεία: "Αν τα εξέταζε όλα αυτά από ψυχαναλυτική σκοπιά, δεν ήταν παρά καθαρή κενοδοξία και ναρκισσιστική παρόξυνση. Ο συμβολισμός του ύψους, που άλλοτε βρισκόταν στην υπηρεσία του Θεού, του βασιλιά ή της επιστήμης, τώρα υμνούσε τον προμηθεϊκό άνθρωπο που θριάμβευε. Οι φαλλικοί ουρανοξύστες αποτύπωναν την επιθυμία του για δύναμη". 

Ακόμη και στη ρυμοτομία του Μανχάταν αποδίδεται αποκρυφιστική σημασία: "Δώδεκα είναι ο αριθμός των λεωφόρων του Μανχάταν. Ο αριθμός των οδών, που είναι εκατόν πενήντα έξι, είναι επίσης το γινόμενο του δώδεκα πολλαπλασιαζόμενου με το δεκατρία. Οι ολλανδοί μασόνοι που χάραξαν τις λεωφόρους και τις οδούς είχαν δανειστεί αυτούς τους ιερούς αριθμούς από τους παλιούς αλχημιστές". Σε πολλά σημεία το βιβλίο θυμίζει Νταν Μπράουν, αλλά σε πολύ πιο εξελιγμένη και πειστική μορφή.

Εκτός από τον Φρόιντ και τον Γιουνγκ (που πράγματι έκαναν αυτό το ταξίδι στην Αμερική) πολλές άλλες υπαρκτές προσωπικότητες κάνουν το πέρασμά τους στο μυθιστόρημα. Για παράδειγμα, ο βραβευμένος με Νόμπελ Μαρκόνι που είχε εφεύρει τον ασύρματο και τη ραδιοφωνία, ο πρόεδρος Θίοντορ Ρούσβελτ, ο Μαρκ Τουέιν κ.ά. Είναι μια εποχή εφευρέσων, η αστυνομία αποκτά τα πρώτα της αυτοκίνητα, ο κόσμος είναι γεμάτος δυναμισμό και αισιοδοξία, ενώ παράλληλα η εγκληματικότητα αυξάνεται.

Υπάρχουν βέβαια αρκετές υπερβολές στο βιβλίο, καταδιώξεις που θυμίζουν γκαγκστερικές ταινίες, συμπτώσεις και συλλογισμοί που οδηγούν στο δολοφόνο, αλλά γενικά είναι ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα που συνδυάζει το ρεαλισμό με τη φαντασία, τη σοβαρότητα με το χιούμορ, την επιστήμη με την αλχημεία, την αναγνωστική απόλαυση με τη γνώση και τον προβληματισμό.