Μωρό από ατόφιο χρυσάφι

Margaret Drabble
Μωρό από ατόφιο χρυσάφι
(The pure gold baby)
Πόλις, 2015
Μετ. Κατερίνα Σχινά

Αν και  η γνωστή και βραβευμένη Αγγλίδα συγγραφέας έχει εκδώσει δεκαοκτώ μυθιστορήματα (από τα οποία τρία έχουν μεταφραστεί στα Ελληνικά) δεν έτυχε ως τώρα να διαβάσω κάποιο από τα έργα της. Και αυτό, το πιο πρόσφατα εκδομένο, το "Μωρό από ατόφιο χρυσάφι", το αναζήτησα όχι ξέροντας κάτι για τη συγγραφέα, αλλά για το θέμα του: Ένα παιδί με ειδικές ανάγκες. Ένα θέμα που με ελκύει ιδιαίτερα, με απασχολεί, με προβληματίζει, που μου δημιουργεί ποικίλες σκέψεις και συναισθήματα.

Το μυθιστόρημα δεν ήταν όπως το φαντάστηκα, όχι όμως λιγότερο ενδιαφέρον. Έχει μια ιδιάζουσα τεχνική, τόσο ως προς τον τρόπο της αφήγησης όσο και ως προς το περιεχόμενο. Η αφηγήτρια εμφανίζεται υπό διπλή αφηγηματική ιδιότητα. Πότε είναι "ομοδιηγηματικός" αφηγητής, δηλαδή πρόσωπο που συμμετέχει στα δρώμενα γράφοντας σε πρώτο πρόσωπο και πότε "παντογνώστης" αφηγητής, δηλαδή ακολουθεί την τριτοπρόσωπη γραφή για γεγονότα στα οποία η ίδια δεν συμμετέχει, παρακολουθώντας ως εξωτερικός παρατηρητής τις ενέργειες, ακόμα και τις σκέψεις των ηρώων της.

Αλλά και ως προς το περιεχόμενο υπάρχει μια ιδιαιτερότητα. Κεντρικά πρόσωπα είναι η Τζες, μια ανθρωπολόγος που μεγαλώνει μόνη την Άννα, παιδί από μια σύντομη σχέση της Τζες με τον παντρεμένο καθηγητή της. Ένα παιδί "από ατόφιο χρυσάφι" (χαρακτηρισμός από ένα ποίημα της Σύλβια Πλαθ). Παιδί με μειωμένες νοητικές ικανότητες, αν και πουθενά δεν αναφέρεται τι είδους είναι αυτή η καθυστέρηση. "Η Άννα, ως παιδί και αργότερα ως έφηβη, δεν ήταν οπτικά αναγνωρίσιμη ως ελλειμματική με οποιονδήποτε τρόπο". Η Άννα μιλάει, συνεννοείται, αλλά ποτέ δεν μαθαίνει να διαβάζει και ποτέ δεν θα μπορέσει να ζήσει μόνη της.

Καθώς όμως παρακολουθούμε τη ζωή της Τζες και της Άννας, πλήθος θέματα αναφύονται που συχνά υπερκαλύπτουν το κύριο θέμα. Χρονικά το μυθιστόρημα προχωρεί με αναδρομές, ενίοτε τόσο εκτενείς, που ο αναγνώστης δυσκολεύεται να ξαναπροσαρμοστεί στο παρόν της αφήγησης. Οι δεκαετίες του '60 και '70 κυριαρχούν, αλλά γεγονότα και αναφορές φτάνουν ως την εποχή μας, τον 21ο αι.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας κατορθώνει να συνδυάσει τόσα θέματα. Το βόρειο Λονδίνο, στο οποίο ζει η Τζες με την Άννα, η αφηγήτρια Έλινορ και μια ομάδα άλλων συνομήλικων φίλων γυναικών με τα παιδιά τους, κυριαρχεί με τουε δρόμους του, τα κτίρια, τις αλλαγές που επέρχονται με το χρόνο. Παρεμβάλλονται σκέψεις για τα παιδιά, για το χρόνο, για τα γηρατειά κι αυτά ανάμεσα σε κριτική για τα ψυχιατρικά ιδρύματα ή το Εθνικό σύστημα υγείας, ανθρωπολογικές μελέτες ή λογοτεχνικές αναφορές. Μια εμμονή φαίνεται να κυριαρχεί στη συγγραφέα για τον εξερευνητή Λίβινγκστον, τον τάφο του οποίου επισκέπτεται στο Ουεστμίνστερ, αλλά και το μνημείο του αναζητεί στην Αφρική.

Από τις αναφορές στα καθυστερημένα παιδιά της Περλ Μπακ, του Άρθους Μύλλερ ή τον αδελφό της Τζέην Ώστεν ως τη μνεία του Μαρσέλ Προυστ και άλλων λογοτεχνών, η συγγραφέας συνδυάζει αμέτρτο πλήθος θεμάτων, αναφορών, υπαινιγμών, παραλληλισμών, τόσων που η παράθεση 108 επεξηγηματικών σημειώσεων στο τέλος του βιβλίου καθίσταται μεν αναγκαία, όχι όμως και το πιο βοηθητικό για την αναγνωστική απόλαυση.

Γενικά ένα ενδιαφέρον βιβλίο, θα το προτιμούσα όμως με λιγότερη ανάμιξη θεμάτων και περισσότερη έμφαση στο "Μωρό από ατόφιο χρυσάφι".