Χαμένος Ορίζων

Τζέημς Χίλτον
Χαμένος Ορίζων
Γαλαξίας, 1961
Μετ. Μάγδα Καϊναδά

Μπορεί να είναι η τρίτη, σίγουρα όμως είναι η δεύτερη φορά που αναζητώ στην ανάγνωση του πασίγνωστου αυτού βιβλίου (και ταινίας) την ονειρική ουτοπία του Σάγκρι-Λα. Ξεφεύγοντας από τον ζόφο των ημερών, μακριά από τις ανακοινώσεις των χιλιάδων νεκρών που ακούμε καθημερινά, θέλησα να ξαναγυρίσω, με τη φαντασία έστω, στην απόκοσμη ηρεμία του εξωπραγματικού μοναστηριού.

Εκδομένο για πρώτη φορά το 1933 το μυθιστόρημα του γνωστού Άγγλου μυθιστοριογράφου Τζέημς Χίλτον (1900-1954), γνώρισε πολλές μεταφράσεις και δυο κινημτογραφικές μεταφορές. Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο Χένρι Κόνγουαιη που ο συνδυασμός πνευματικών και φυσικών προσόντων του χάριζε μια ιδιαίτερη γοητεία. Υπηρετώντας ως πρόξενος της Βρετανίας στο Μπασκούλ της Κίνας, φεύγει όταν εκεί ξεσπούν ταραχές. Μαζί με άλλους δυο άνδρες και μια γυναίκα-ιεραπόστολο επιβιβάζονται σ' ένα ιδιωτικό αεροπλάνο. Ταξιδεύουν για ώρες όταν ανακαλύπτουν ότι το αεροπλάνο οδεύει προς άγνωστο προορισμό, με πιλότο έναν Κινέζο ή Θιβετιανό, που τους προσγειώνει  σ' ένα απομονωμένο, άγριο τοπίο, τριγυρισμένο από πανύψηλα βουνά. Ενώ διερωτώνται τι συμβαίνει και τι μπορούν να κάνουν, εμφανίζεται μια ομάδα ντόπιων, που τους προσφέρει φιλοξενία σ' ένα βουδιστικό μοναστήρι, το Σάγκρι-Λα. "Πρώτος το είδε ο Κόνγουαιη. Και του φάνηκε σαν ένα όραμα, ένα δημιούργημα της φαντασίας του. Η έλλειψη οξυγόνου, σκέφτηκε, καταπονώντας τις δυνάμεις του, τον έκανε να έχει παραισθήσεις. Ήταν, αλήθεια, ένα αλλόκοτο και σχεδόν απίστευτο θέαμα. Μια σειρά πολύχρωμα κτίσματα ήταν γαντζωμένα στην πλαγιά του βουνού, όχι με τη βλοσυρή σοβαρότητα ενός πύργου της Ρηνανίας, αλλά με τη γοητευτική λεπτότητα ροδοπέταλων κρεμασμένων  πάνω σ' έναν απόκρημνο βράχο. Κάτι υπέροχο".

Σ' αυτή την απόμακρη, απομονωμένη γωνιά του κόσμου εκπλήξεις περιμένουν τους τέσσερις ταξιδιώτες. Το Σάγκρι-Λα δεν στερείται καμιά από τις σύγχρονες ανέσεις. Κεντρική θέρμανση, ευχάριστο μπάνιο, περιποίηση, γενικά ένα ωραίο και άνετο περιβάλλον. Αίθουσες με καταπληκτικούς καλλιτεχνικούς θησαυρούς, βιβλιοθήκη με σπάνιες εκδόσεις, αίθουσα μουσικής με πιάνο και άρπα, την οποία παίζει μια νεαρή κοπέλλα, η Λο-Τσεν. Οι μοναχοί Λάμα ζουν ήρεμα και αθόρυβα σ' αυτόν τον επίγειο παράδεισο. Μελετούν, γράφουν, ακούν ή παίζουν μουσική, σκέφτονται. Στις γεμάτες περιέργεια ερωτήσεις των ξένων (προπάντων πώς και πότε θα μπορέσουν να φύγουν) δίνει απαντήσεις ένας Λάμα, ο Τσαγκ, ο οποίος όμως πολύ συχνά απαντά μ' ένα "λυπάμαι αλλά δεν μπορώ να σας δώσω αυτή την πληροφορία". Δεν αρνείται όμως να εξηγήσει τη φιλοσοφία του μοναστηριού: "Πάνω απ' όλα πιστεύουμε στη μετριοπάθεια. Η αποφυγή της υπερβολής, κάθε είδους υπερβολής- αυτή είναι η αρετή που καλλιεργούμε. Ακόμη, αν μου επιτρέπετε την παραδοξότητα της υπερβολής, και αυτής της ίδιας της αρετής".

Ο Κόνγουαιη γοητεύεται από την όλη ατμόσφαιρα. Μια μέρα γίνεται δεχτός από τον Μεγάλο Λάμα, τιμή που επιφυλάσσεται για πολύ λίγους. Ακολουθούν και άλλες συναντήσεις και ωραίες συζητήσεις. Ο Μέγας Λάμα του αφηγείται την ιστορία του μοναστηριού, του λέει ότι το τέλος του ίδιου είναι κοντά (είναι ήδη πάνω από 200 χρονών!) και του προτείνει να γίνει διάδοχός του. Του περιγράφει τι θα έχει να κερδίσει. Του υπόσχεται μακροζωία, ηρεμία, γαλήνη, ενασχόληση με ό,τι του αρέσει. "Τα χρόνια θα έρχονται και θα περνούν κι εσύ θα μεταπηδήσεις από τις σαρκικές απολαύσεις σε σφαίρες λιτότερες, αλλά όχι λιγότερο ευχάριστες. Μπορεί να χάσεις τη σωματική ρώμη και την όρεξη, θα κερδίσεις όμως πολλά για αντάλλαγμα: ψυχική γαλήνη και ωριμότητα, σύνεση και την άδολη χαρά των αναμνήσεων. Και το πολυτιμότερο απ' όλα, θα έχεις τον Χρόνο- το σπάνιο και υπέροχο τούτο δώρο που οι Δυτικές χώρες σας το έχασαν, προσπαθώντας να το αποκτήσουν".

Θα μείνει ή θα φύγει άραγε ο Κόνγουαιη; Το τέλος του μυθιστορήματος, παράδοξο όσο και η όλη υπόθεση, μας αφήνει με την ευχή να μπορούσε κάποτε ο κόσμος να γίνει ένα Σάγκρι-Λα. Ένα ουτοπικό όνειρο που για την ώρα μπορούμε μόνο να απολαμβάνουμε διαβάζοντας το μυθιστόρημα και ξεφεύγοντας για λίγο με τη φαντασία από την οδυνηρή πραγματικότητα.