Η αστυνομία της μνήμης

 Γιόκο Ογκάουα

Η αστυνομία της μνήμης

Πατάκης, 2020

Μετ. Χίλντα Παπαδημητρίου

Τρεις βασικά λόγοι με παρακίνησαν στο διάβασμα του βιβλίου της Γιαπωνέζας Γιόκο Ογκάουα (γεν. 1962) "Η αστυνομία της μνήμης": Πρώτο, γιατί πολύ μου είχε αρέσει ένα προηγούμενό της βιβλίο, "Ο αγαπημένος μαθηματικός τύπος του καθηγητή". Δεύτερο, γιατί το παρουσίασε το blog Βιβλιοκαφέ που εμπιστεύομαι και τρίτο, γιατί μου αρέσουν τα έργα επιστημονικής φαντασίας.

Μου άρεσε το βιβλίο, όχι όμως τόσο όσο περίμενα. Εν πρώτοις είναι καταφανής η επίδραση του "1984" του Τζορτζ Όργουελ και του "Φαρενάιτ 451" του Ρέη Μπράντμπερι. Η Ογκάουα είχε μια πολύ καλή ιδέα αλλά, κατά τη γνώμη μου, δεν την εκμεταλλεύτηκε όσο και όπως θα μπορούσε. 

Το θέμα έχει ως εξής: Σε ένα νησί που δεν κατονομάζεται, όπου ζει η πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια, αρχίζουν να συμβαίνουν ανεξήγητα, παράδοξα γεγονότα. Αρχίζουν σιγά σιγά να εξαφανίζονται πράγματα. Εξαφανίζονται τα πουλιά, χάνονται τα τριαντάφυλλα, τα καπέλα, οι κορδέλες κ.λπ. Σταδιακά χάνονται πολλά είδη τροφίμων, ενώ το χιόνι πέφτει διαρκώς. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι μαζί με τα πράγματα χάνονται και οι αναμνήσεις των πραγμάτων. Μια αόρατη, παντοδύναμη Αρχή, με όργανα αστυνομικούς της μνήμης, επιβλέπει τον πληθυσμό, συλλαμβάνει και εξοντώνει όποιον εξακολουθεί να θυμάται πράγματα που εξαφανίστηκαν.

Η αφηγήτρια είναι συγγραφέας κι έτσι έχουμε τη γραφή ενός μυθιστορήματος μέσα στο μυθιστόρημα. Όταν αντιλαμβάνεται ότι ο επιμελητής των βιβλίων της που αναφέρεται πάντα ως Ρ. εξακολουθεί να έχει αναμνήσεις και γι' αυτό κινδυνεύει, αποφασίζει να τον κρύψει. Με τη βοήθεια ενός γέρου φίλου της, δημιουργούν ένα μικρό, περίκλειστο δωμάτιο μεταξύ των δύο ορόφων του σπιτιού της, του οποίου η είσοδος, κρυμμένη κάτω από ένα χαλάκι, είναι αδύνατο να βρεθεί.

Την απώλεια των πραγμάτων ακολουθεί η απαγόρευση και το κάψιμο των μυθιστορημάτων. Φωτιές ανάβουν παντού και τα μυθιστορήματα ρίχνονται στην πυρά. Για να έρθει το αποκορύφωμα της απώλειας, με τους ανθρώπους να χάνουν μέλη του σώματός τους.

Στο βιβλίο, γραμμένο το 1994, θα μπορούσαν να δοθούν ποικίλες ερμηνείες και συμβολισμοί. Το χιόνι και η έλλειψη τροφίμων παραπέμπει στην αλλοίωση του περιβάλλοντος και τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Η αστυνομία της μνήμης παραπέμπει στον ολοκληρωτισμό που συμβαίνει στις μέρες μας, όχι πια με τον ναζισμό, τον φασισμό ή τον κομμουνισμό που μπορούν να καταπολεμηθούν, αλλά με την παντοδυναμία των μέσων που μας ελέγχουν και κατευθύνουν κάθε μας κίνηση και στα οποία οικειοθελώς υποτασσόμαστε. Και οι αναμνήσεις από συνήθειες και αντικείμενα περασμένων εποχών χάνονται σιγά σιγά.

Ενδιαφέρον το βιβλίο της Ογκάουα. Θα ήταν όμως νομίζω ακόμα πιο ενδιαφέρον αν η αφήγηση δεν ήταν τόσο επίπεδη, αν είχε περισσότερες κορυφώσεις και ανατροπές.

Το blog μου έγινε 15 χρονών

21 Ιουνίου 2006-21 Ιουνίου 2021

 

Δεκαπέντε χρόνια...Δεκαπέντε χρόνια στις αναγνωστικές επάλξεις των blogs. Πόσα βιβλία...πόσα διαβάσματα...πόση ζωή σ'αυτά τα δεκαπέντε χρόνια! Συχνά ανατρέχω σ' αυτό το παρελθόν. Μαζί με τα διαβάσματα αναπολώ συνθήκες του βίου. Θυμάμαι γεγονότα της προσωπικής, της τοπικής, της οικουμενικής ζωής.

Δεν ξέρω ποιο θα είναι το μέλλον του βιβλίου στα χρόνια που έρχονται. Μπορεί το βιβλίο με τη μορφή που το ξέρουμε να καταργηθεί. Μπορεί τα βιβλία να καταστραφούν, μπορεί όπως συνέβη στην πραγματικότητα (Ναζί) ή στη λογοτεχνική φαντασία (Φάρενάιτ 451) να καούν. Όμως θα εξακολουθήσουν να ζουν και να κυκλοφορούν στον αόρατο κόσμο του διαδικτύου.

Αγαπημένο μου blog, για άλλη μια χρονιά σε χαιρετώ και νιώθω χαρούμενη κι ευλογημένη που είσαι ακόμα μαζί μου.

Υ.Γ. Χρόνια πολλά για άλλη μια χρονιά και στο προσφιλές, συνομήλικο Βιβλιοκαφέ

Μια αυτοβιογραφία

 

Agatha Christie

Μια αυτοβιογραφία

Ψυχογιός, 2018

Μετ. Χρήστος Καψάλης

 Τόσο οι βιογραφίες όσο και οι αυτοβιογραφίες είναι ένα λογοτεχνικό είδος που ιδιαίτερα αγαπώ. Όσο κι αν ξέρω ότι σ' αυτές μπορεί να προβάλλεται μια εξωραϊσμένη άποψη της ζωής ή να παρουσιάζονται γεγονότα κατ' επιλογήν, εντούτοις είναι είδος που μου ασκεί ιδιαίτερη γοητεία. Πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για τη βιογραφία μιας τόσο αγαπημένης συγγραφέως, που τα βιβλία της μου κρατάνε απολαυστική συντροφιά εδώ και δεκαετίες, που οι βασικοί της ήρωες, ο Ηρακλής Πουαρό και η Μις Μαρπλ έπαψαν να είναι δημιουργήματα φαντασίας και έγιναν γνωστά, υπαρκτά πρόσωπα.

 Η Άγκαθα Κρίστι άρχισε να γράφει την αυτοβιογραφία της το 1950 και σταμάτησε το 1965. Ομολογώ ότι δεν ήταν αυτό που περίμενα. Ογκωδέστατη (πάνω από 700 σελίδες), δεν είναι μια τυπική βιογραφία. Δεν ακολουθεί μια συγκεκριμένη χρονολογική σειρά, ελάχιστες χρονολογίες αναφέρει, γράφει όπως της έρχονται οι αναμνήσεις. Το γράφει η ίδια στην εισαγωγή της: "Η λέξη αυτοβιογραφία παραείναι μεγαλόσχημη. Υπαινίσσεται μια συγκροτημένη μελέτη ολόκληρης της ζωής ενός ανθρώπου. Υπαινίσσεται ονόματα, ημερομηνίες και τόπους, αραδιασμένα σε τακτή, χρονολογικη σειρά. Αυτό που θέλω είναι να βουτήξω το χέρι μου στα τυφλά σε ένα βάζο και να τραβήξω από μέσα μια χούφτα ανάκατες αναμνήσεις".

Και αυτό πράγματι κάνει. Χρονολογίες δεν υπάρχουν, εκτός από ελάχιστες. Ούτε πότε γεννήθηκε αναφέρει, ούτε πότε παντρεύτηκε ούτε πότε εξεδόθη το πρώτο της βιβλίο. Περίμενα περισσότερες λεπτομέρειες για τα έργα της, πώς άρχισε να γράφει, πώς εμπνέεται τις ιστορίες της κ.λπ. Αναφέρεται βέβαια και σ' αυτά, αλλά πολύ περισσότερα γράφει για την οικογένειά της, τα παιδικά χρόνια, για τα πάμπολλα ταξίδια που έκανε, για την παρακολούθηση των ανασκαφών στην αρχαία Μεσοποταμία που αγάπησε ιδιαίτερα. Αναφέρεται ακόμα στον πρώτο της σύζυγο, τον Άρτσι Κρίστι, στρατιωτικό, υπαξιωματικό στην αεροπορία, στη γέννηση της κόρης της, στον κλονισμό της όταν ο Άρτσι της ανακοίνωσε ξαφνικά ότι ήταν ερωτευμένος με άλλη και ζητούσε διαζύγιο. Γράφει για τη γνωριμία με τον δεύτερο σύζυγό της, τον αρχαιολόγο Μαξ Μαλόουαν που όλοι την απέτρεπαν να τον παντρευτεί επειδή ήταν νεότερός της, αλλά με τον οποίο έζησε μια ευτυχισμένη ζωή.

Δεκάδες πρόσωπα κυκλοφορούν στο βιβλίο. Η οικογένειά της, οι παιδικές φίλες, γκουβερνάντες, υπηρετικό προσωπικό, που περιγράφονται με τόσες λεπτομέρειες που απορείς πώς μπορεί να τα θυμάται όλα αυτά. Συνεχώς σχολιάζει τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε τόσο η οικογένεια των γονιών της όσο και η ίδια πριν γίνει γνωστή, πράγμα που σε κάνει να απορείς πώς είχαν πάντοτε υπηρεσία (και  όχι μόνο ένα πρόσωπο), ή πώς μπόρεσε να διδαχτεί η ίδια κατ' οίκον και όχι σε τυπικό σχολείο. Διδάχτηκε Γαλλικά στο σπίτι με γκουβερνάντα, πιάνο, χορό, ήταν καλή παίκτρια του τέννις, του γκολφ και του μπρίτζ. Λάτρευε τα ταξίδια, ειδικά με τα τρένα και προπάντων το αγαπημένο της Οριάν Εξπρές (πώς μπορούμε να ξεχάσουμε ένα από τα καλύτερά της μυθιστορήματα, "Φόνος στο Οριάν Εξπρές ";). Αν και έζησε σε πολλά σπίτια, τα οποία περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια, ποτέ δεν ξέχασε το πατρικό της, το Άνσφιλντ, στο Τορκί όπου είχε γεννηθεί.

Πέρα από τα γεγονότα της προσωπικής της ζωής που φωτίζουν την προσωπικότητά της, εκείνο που βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στην "Αυτοβιογραφία" είναι ο φωτισμός μιας άλλης εποχής, ο τρόπος ζωής "εκείνα τα χρόνια", όπως συχνά αναφέρει η Κρίστι. Προπάντων βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τις σκέψεις που, με αφορμή γεγονότα της ζωής της, ενσπείρει στη γραφή της. Γράφει για παράδειγμα: "Ένα από τα πιο τυχερά πράγματα που μπορούν να σου συμβούν στη ζωή είναι να έχεις μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία. Εγώ είχα μια πολύ ευτυχισμένη παιδική ηλικία. Είχα ένα σπίτι κι έναν κήπο που λάτρευα, μια σοφή και υπομονετική Γιαγιά, ως πατέρα και μητέρα δυο ανθρώπους που αγαπούσαν πολύ ο ένας τον άλλο και πέτυχαν στον γάμο τους και ως γονείς".

Αλλού σημειώνει: "Πάντοτε όταν ξυπνούσα, είχα εκείνη την αίσθηση που είμαι βέβαιη πως έρχεται φυσικά σε όλους μας, τη χαρά που ήμουν ζωντανή. Δεν εννοώ πως το αισθάνεσαι συνειδητά-δεν το αισθάνεσαι-, αλλά είσαι εκεί, είσαι ζωντανή, και ανοίγεις τα μάτια σου, και έχει ξημερώσει μια ακόμα μέρα, ένα ακόμα βήμα, ας πούμε, στο ταξίδι σου προς έναν άγνωστο τόπο. Εκείνου του πολύ συναρπαστικού ταξιδιού που είναι η ζωή σου. Όχι πως θα ήταν απαραίτητα συναρπαστική  ως ζωή, όμως θα είναι συναρπαστική για εσένα, επειδή είναι η δική σου ζωή. Αυτό είναι ένα από τα σπουδαία μυστικά της ύπαρξης, το να απολαμβάνεις το δώρο της ζωής που σου έχει δοθεί".

 Και η τελευταία σκέψη καθώς τελειώνει την αυτοβιογραφία της:

"Τι απομένει να πω στα εβδομήντα πέντε μου χρόνια; "Δόξα τω Θεώ για την καλή μου ζωή και για όλη την αγάπη που μου πρόσφερε".