Το "Υποβρύχιο" και "Ο Φύλακας στη σίκαλη"

Το "Υποβρύχιο" (Ίνδικτος, 2008, μετ. Αλέξης Καλοφωλιάς) είναι το πρώτο μυθιστόρημα του 26χρονου Ουαλού Joe Dunthorne, που το έγραψε καθώς παρακολουθούσε μαθήματα δημιουργικής γραφής στο Πανεπιστήμιο East Anglia. Ένα βιβλίο που η λογοτεχνική κριτική το υποδέχτηκε με διθυράμβους παγκοσμίως. Κάποιοι μάλιστα κριτικοί διερωτήθηκαν: "Μήπως έχουμε ένα νέο Salinger μ' ένα καινούριο "Φύλακα στη σίκαλη;"

Ομολογώ ότι δίστασα, εγώ, μια απλή αναγνώστρια, να αντιπαρατεθώ με τόσο περιώνυμους κριτικούς και να εκφέρω αντίθετη άποψη, αλλά στο κάτω κάτω, τα βιβλία σ' εμάς τους αναγνώστες απευθύνονται και όχι ειδικά στους κριτικούς. Επειδή, λοιπόν, καθώς διάβαζα το "Υποβρύχιο", σε πολλά σημεία αντιδρούσα αρνητικά, κι επειδή με κόπο το τέλειωσα, πήρα να ρίξω μια ματιά και να ξαναθυμηθώ τον "Φύλακα στη σίκαλη". Ε, από τη στιγμή που το έπιασα στα χέρια μου, δεν μπορούσα να το αφήσω και το ξαναδιάβασα ολόκληρο. Καμιά σχέση ανάμεσα στα δυο βιβλία, εκτός από το ότι ήρωας και πρωταγωνιστής και στα δυο είναι ένας 16χρονος έφηβος. Αλλά είναι τόσο διαφορετικοί χαρακτήρες, δρουν και αντιδρούν με τόσο διαφορετικούς τρόπους (παρ' όλες βέβαια τις ομοιότητες της ηλικίας) που η τελική εικόνα είναι εντελώς διαφορετική.

Ο έφηβος του Dunthorne είναι ο Όλιβερ Τέιτ. Ζει με τους γονείς του στο Σουόνσι της Ουαλίας. Ο πατέρας του είναι ιστορικός, ενώ η μητέρα του, που δεν εργάζεται, ψάχνει πληροφορίες στο ίντερνετ για ανύπαρκτες ασθένειες και κάνει κούρα διαλογισμού. Ο Όλιβερ παρακολουθεί μετά μανίας τη σεξουαλική ζωή των γονιών του και, πιστεύοντας ότι κάτι δεν πάει καλά, υποψιαζόμενος ότι η μητέρα του έχει παράνομο δεσμό με το δάσκαλο του διαλογισμού, δεν διστάζει να την κατασκοπεύσει και σε πολλές σελίδες περιγράφει λεπτομερώς δυο περιπτώσεις παρακολούθησης, μια στο δάσος και μια στο σπιτάκι του δασκάλου.

Παράλληλα, βέβαια, τον απασχολεί, όπως κάθε έφηβο, ο εαυτός του. Η σεξουαλικότητά του βρίσκει διέξοδο σε δυο συμμαθήτριές του, με τη μία από τις οποίες γνωρίζει το σεξ, όχι όμως και τον έρωτα, αφού σε λίγο χωρίζει χωρίς να φαίνεται ότι αυτό τον ενοχλεί ιδιαίτερα. Θεωρεί τον αυτό του πολύ έξυπνο και μια από τις ασχολίες του είναι να βρίσκει στο λεξικό τη σημασία ασυνήθιστων λέξεων.

Το βιβλίο αποτελείται από σχεδόν αυτοτελή κεφάλαια, πράγμα που και ο ίδιος ο συγγραφέας σε συνέντευξή του παραδέχτηκε, ότι δηλαδή αρχικά τα έγραφε ως διηγήματα για τις ανάγκες των μαθημάτων στο East Anglia.

Σ' αυτό τον τύπο του εφήβου, του ολίγον εξυπνάκια, του απασχολημένου σχεδόν μόνο με το σεξ, που παρακολουθώντας τη ζωή των γονιών του υπολογίζει μέχρι και πόσα γραμμάρια εμμήνων εκβάλλει η μητέρα του κατά τη διάρκεια της περιόδου (!), που για μαθήματα ή φιλίες ή ψυχαγωγία ή ποδόσφαιρο (θέματα που απασχολούν τους εφήβους κάθε εποχής) κάνει ελάχιστο ή καθόλου λόγο, αντιπαρατίθεται ο έφηβος του Salinger, ο εμβληματικός Χόλντεν Κώλφηλντ. Τριάντα χρόνια μετά την έκδοσή του το 1951, "Ο φύλακας στη σίκαλη" ήταν το πιο απαγορευμένο βιβλίο στην Αμερική, αλλά και το δεύτερο πιο διδασκόμενο στα σχολεία της. Κατηγορήθηκε ότι ενέπνεε κακοποιά στοχεία. Αυτό το βιβλίο είχε μαζί του ο Chapman, ο δολοφόνος του Τζον Λένον, όταν συνελήφθη. Αλλά και ο Λένον αυτό διάβαζε.

Ο Χόλντεν, ο θεωρούμενος αποσάρμοστος νέος, που τον διώχνουν από τέσσερα σχολεία, είναι ένας επαναστατημένος έφηβος. Απορρίπτει την υποκρισία της κοινωνίας που τη συναντά παντού, στους καθηγητές του, στους συμμαθητές, στην εκκλησία, στους πάντες γύρω του. Του αρέσει το διάβασμα και το μόνο μάθημα στο οποίο τα πάει καλά είναι τα Αγγλικά. Κάτω από το αδιάφορο εξωτερικό κρύβει μια βαθιά ευαιασθησία. Πόση αντίθεση ανάμεσα στον Όλιβερ που ρίχνει δηλητήριο για να σκοτώσει το σκύλο της φίλης του και τον Χόλντεν που ανησυχεί και αναρωτιέται τι γίνονται οι πάπιες το χειμώνα, όταν παγώνει η λιμνούλα στο Σέντραλ Παρκ!

Κουβαλάει μαζί του ένα γάντι του μπέηζμπολ, με γραμμένους επάνω στίχους, γάντι που ανήκε σ' έναν αδερφό του που πέθανε από λευχαιμία και που η ανάμνησή του γεμίζει με θλίψη την έτσι κι αλλιώς θλιμμένη διάθεσή του. Νιώθει απέραντη μοναξιά, μάταια αναζητεί κατανόηση από τους γύρω του. Το σεξ επίσης τον απασχολεί, αλλά με πολύ διαφορετικό τρόπο από τον Όλιβερ. "Για να ξέρετε, είμαι παρθένος", λέει.

Θα μπορούσα να μιλώ ώρες γι' αυτό τον συμπαθή ήρωα του Salinger που τελικά οδηγείται στον ψυχαναλυτή.

Άραγε έχουμε δυο τόσο διαφορετικούς εφήβους γιατί ανήκουν σε δυο πολύ διαφορετικές εποχές; Ή μήπως απέχω τόσο από την εφηβεία ώστε να μην καταλαβαίνω τη σημερινή νεολαία; Δεν ξέρω. Δεν νομίζω όμως ότι το "Υποβρύχιο" (τίτλος που δεν ερμηνεύεται πουθενά στο βιβλίο-εκτός αν θέλει να παραπέμψει στο Yellow Submarine των Beatls) μπορεί να εμπνεύσει, ούτε να γίνει σημείο αναφοράς σε στίχους τραγουδιών, σε ταινίες, γενικά στη λογοτεχνία, όπως συνέβη με τον "Φύλακα", τίτλο για τη σημασία του οποίου δίνεται μια ερμηνεία που τονίζει την κρυμμένη ευαισθησία του Χόλντεν.