Πέμπτη, Φεβρουαρίου 12, 2009

Το "Υποβρύχιο" και "Ο Φύλακας στη σίκαλη"


Το "Υποβρύχιο" (Ίνδικτος, 2008, μετ. Αλέξης Καλοφωλιάς) είναι το πρώτο μυθιστόρημα του 26χρονου Ουαλού Joe Dunthorne, που το έγραψε καθώς παρακολουθούσε μαθήματα δημιουργικής γραφής στο Πανεπιστήμιο East Anglia. Ένα βιβλίο που η λογοτεχνική κριτική το υποδέχτηκε με διθυράμβους παγκοσμίως. Κάποιοι μάλιστα κριτικοί διερωτήθηκαν: "Μήπως έχουμε ένα νέο Salinger μ' ένα καινούριο "Φύλακα στη σίκαλη;"

Ομολογώ ότι δίστασα, εγώ, μια απλή αναγνώστρια, να αντιπαρατεθώ με τόσο περιώνυμους κριτικούς και να εκφέρω αντίθετη άποψη, αλλά στο κάτω κάτω, τα βιβλία σ' εμάς τους αναγνώστες απευθύνονται και όχι ειδικά στους κριτικούς. Επειδή, λοιπόν, καθώς διάβαζα το "Υποβρύχιο", σε πολλά σημεία αντιδρούσα αρνητικά, κι επειδή με κόπο το τέλειωσα, πήρα να ρίξω μια ματιά και να ξαναθυμηθώ τον "Φύλακα στη σίκαλη". Ε, από τη στιγμή που το έπιασα στα χέρια μου, δεν μπορούσα να το αφήσω και το ξαναδιάβασα ολόκληρο. Καμιά σχέση ανάμεσα στα δυο βιβλία, εκτός από το ότι ήρωας και πρωταγωνιστής και στα δυο είναι ένας 16χρονος έφηβος. Αλλά είναι τόσο διαφορετικοί χαρακτήρες, δρουν και αντιδρούν με τόσο διαφορετικούς τρόπους (παρ' όλες βέβαια τις ομοιότητες της ηλικίας) που η τελική εικόνα είναι εντελώς διαφορετική.
Ο έφηβος του Dunthorne είναι ο Όλιβερ Τέιτ. Ζει με τους γονείς του στο Σουόνσι της Ουαλίας. Ο πατέρας του είναι ιστορικός, ενώ η μητέρα του, που δεν εργάζεται, ψάχνει πληροφορίες στο ίντερνετ για ανύπαρκτες ασθένειες και κάνει κούρα διαλογισμού. Ο Όλιβερ παρακολουθεί μετά μανίας τη σεξουαλική ζωή των γονιών του και, πιστεύοντας ότι κάτι δεν πάει καλά, υποψιαζόμενος ότι η μητέρα του έχει παράνομο δεσμό με το δάσκαλο του διαλογισμού, δεν διστάζει να την κατασκοπεύσει και σε πολλές σελίδες περιγράφει λεπτομερώς δυο περιπτώσεις παρακολούθησης, μια στο δάσος και μια στο σπιτάκι του δασκάλου.
Παράλληλα, βέβαια, τον απασχολεί, όπως κάθε έφηβο, ο εαυτός του. Η σεξουαλικότητά του βρίσκει διέξοδο σε δυο συμμαθήτριές του, με τη μία από τις οποίες γνωρίζει το σεξ, όχι όμως και τον έρωτα, αφού σε λίγο χωρίζει χωρίς να φαίνεται ότι αυτό τον ενοχλεί ιδιαίτερα. Θεωρεί τον αυτό του πολύ έξυπνο και μια από τις ασχολίες του είναι να βρίσκει στο λεξικό τη σημασία ασυνήθιστων λέξεων.
Το βιβλίο αποτελείται από σχεδόν αυτοτελή κεφάλαια, πράγμα που και ο ίδιος ο συγγραφέας σε συνέντευξή του παραδέχτηκε, ότι δηλαδή αρχικά τα έγραφε ως διηγήματα για τις ανάγκες των μαθημάτων στο East Anglia.
Σ' αυτό τον τύπο του εφήβου, του ολίγον εξυπνάκια, του απασχολημένου σχεδόν μόνο με το σεξ, που παρακολουθώντας τη ζωή των γονιών του υπολογίζει μέχρι και πόσα γραμμάρια εμμήνων εκβάλλει η μητέρα του κατά τη διάρκεια της περιόδου (!), που για μαθήματα ή φιλίες ή ψυχαγωγία ή ποδόσφαιρο (θέματα που απασχολούν τους εφήβους κάθε εποχής) κάνει ελάχιστο ή καθόλου λόγο, αντιπαρατίθεται ο έφηβος του Salinger, ο εμβληματικός Χόλντεν Κώλφηλντ. Τριάντα χρόνια μετά την έκδοσή του το 1951, "Ο φύλακας στη σίκαλη" ήταν το πιο απαγορευμένο βιβλίο στην Αμερική, αλλά και το δεύτερο πιο διδασκόμενο στα σχολεία της. Κατηγορήθηκε ότι ενέπνεε κακοποιά στοχεία. Αυτό το βιβλίο είχε μαζί του ο Chapman, ο δολοφόνος του Τζον Λένον, όταν συνελήφθη. Αλλά και ο Λένον αυτό διάβαζε.
Ο Χόλντεν, ο θεωρούμενος αποσάρμοστος νέος, που τον διώχνουν από τέσσερα σχολεία, είναι ένας επαναστατημένος έφηβος. Απορρίπτει την υποκρισία της κοινωνίας που τη συναντά παντού, στους καθηγητές του, στους συμμαθητές, στην εκκλησία, στους πάντες γύρω του. Του αρέσει το διάβασμα και το μόνο μάθημα στο οποίο τα πάει καλά είναι τα Αγγλικά. Κάτω από το αδιάφορο εξωτερικό κρύβει μια βαθιά ευαιασθησία. Πόση αντίθεση ανάμεσα στον Όλιβερ που ρίχνει δηλητήριο για να σκοτώσει το σκύλο της φίλης του και τον Χόλντεν που ανησυχεί και αναρωτιέται τι γίνονται οι πάπιες το χειμώνα, όταν παγώνει η λιμνούλα στο Σέντραλ Παρκ!
Κουβαλάει μαζί του ένα γάντι του μπέηζμπολ, με γραμμένους επάνω στίχους, γάντι που ανήκε σ' έναν αδερφό του που πέθανε από λευχαιμία και που η ανάμνησή του γεμίζει με θλίψη την έτσι κι αλλιώς θλιμμένη διάθεσή του. Νιώθει απέραντη μοναξιά, μάταια αναζητεί κατανόηση από τους γύρω του. Το σεξ επίσης τον απασχολεί, αλλά με πολύ διαφορετικό τρόπο από τον Όλιβερ. "Για να ξέρετε, είμαι παρθένος", λέει.
Θα μπορούσα να μιλώ ώρες γι' αυτό τον συμπαθή ήρωα του Salinger που τελικά οδηγείται στον ψυχαναλυτή.
Άραγε έχουμε δυο τόσο διαφορετικούς εφήβους γιατί ανήκουν σε δυο πολύ διαφορετικές εποχές; Ή μήπως απέχω τόσο από την εφηβεία ώστε να μην καταλαβαίνω τη σημερινή νεολαία; Δεν ξέρω. Δεν νομίζω όμως ότι το "Υποβρύχιο" (τίτλος που δεν ερμηνεύεται πουθενά στο βιβλίο-εκτός αν θέλει να παραπέμψει στο Yellow Submarine των Beatls) μπορεί να εμπνεύσει, ούτε να γίνει σημείο αναφοράς σε στίχους τραγουδιών, σε ταινίες, γενικά στη λογοτεχνία, όπως συνέβη με τον "Φύλακα", τίτλο για τη σημασία του οποίου δίνεται μια ερμηνεία που τονίζει την κρυμμένη ευαισθησία του Χόλντεν.







11 σχόλια:

  1. Το "Φύλακα στη σίκαλη" δεν τον έχω διαβάσει...Πάντα ήταν στην άκρη του μυαλού μου αλλά δε μου φαινόταν ιδιαίτερα ελκυστικός...Μετά από την περιγραφή σου όμως μάλλον άλλαξα γνώμη...Θα μπει σίγουρα στα προσεχώς...
    Όσο για το "Υποβρύχιο", πρώτη φορά το ακούω αλλά γενικά είμαι πολύ επιφυλακτική σχετικά με γνώμες κριτκών...Νομίζω ότι η γνώμη του μέσου αναγνώστη είναι πιο "αληθινή"...
    Καλό απόγευμα

    Τρελοτουρίστια

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. @crazy tourists Ευχαριστώ για την επίσκεψη που μου έδωσε την ευκαρία να γνωρίσω το μπλογκ σας. Το "Υποβρύχιο" μόλις κυκλοφόρησε στα Ελληνικά, ήδη όμως έχουν γραφτεί δυο κριτικές (Ελευθεροτυπία 20/1/2009 και Νέα, 31/1/2009). Πιστεύω ότι αξίζει να διαβαστεί "Ο φύλακας στη σίκαλη". Για την εποχή που γράφτηκε ήταν πολύ πρωτοποριακό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Μου άρεσαν πολύ οι σκέψεις σου, anagnostria! Παρόλο που δε διάβασα το "Υποβρύχιο", τα λόγια σου είναι κατανοητά και πειστικά. Έχω την ίδια λατρεία προς τον Σάλιντζερ που έχουν οι περισσότεροι της γενιάς μας, όχι μόνο από τον "Φύλακαστη σίκαλη" αλλά κι από τα υπόλοιπα βιβλία του- δυστυχώς άποια δε κυκλοφορούν πια, αυτό που μου άρεσε ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ήταν αυτό που είχε γράψει για τον αδελφό του τον Σέυμουρ. Δε θυμάμαι τον τίτλο, αν τον ξέρει κανείς ας βοηθήσει...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Όπως φαίνεται δε θα χάσω πολλά αν δεν το διαβάσω..Τι κρίμα..
    EKT Ελένη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @Χριστίνα Δεν έχω διαβάσει άλλα βιβλία του Σάλιντζερ και δεν ξέρω αν θέλω να διαβάσω. Νομίζω κανένα δεν μπορεί να φτάσει τον "Φύλακα".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @EKT Ασφαλώς υπάρχουν πολύ καλύτερα βιβλία, αγαπητή Έλλεν, εκτός αν θέλεις να έχεις δική σου άποψη για εξυμνούμενα από την κριτική (όπως, δυστυχώς κάνω συχνά εγώ). Με το μπλογκ σου κάτι συμβαίνει, αφήνω σχόλιο και δεν το εμφανίζει. Στέλλω μέιλ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αναγνώστρια καλησπέρα, έχω την εντύπωση ότι αδικείτε λίγο το βιβλίο επικεντρωνόμενη στη σύγκριση των ηρώων, των χαρκτήρων και των πράξεων τους. Αλλά πάλι ούτε εγώ είμαι κριτικός, καλό σας απόγευμα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Μπορεί και να 'χεις δίκαιο, αγαπητή Μαριλένα, δεν ξέρω. Ίσως αν δεν είχα υπ' όψιν τη "Σίκαλη" να μου άρεσε λίγο περισσότερο το "Υποβρύχιο". Ας μη ξεχνάμε ότι ο συγγραφέας του είναι μόλις 26 χρονών. Ας περιμένουμε λοιπόν και τη συνέχεια της συγγραφής του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Ίσως αν οι κριτικοί δεν έκαναν τη σύγκριση να μην υπήρχαν τα αρνητικά σχόλια. Πιστεύω πως κάθε βιβλίο έχει ένα δικό του χαρακτήρα που το κάνει μοναδικό.
    Καλό Σαββατοκύριακο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Συμφωνώ μαζί σου, αγαπητή Γιόλα. Πολλές φορές, όταν γράφω αρνητικά σχόλια σκέφτομαι το χρόνο και τον κόπο του συγγραφέα, ακόμα και την αγάπη του για το δημιούργημά του, και πραγματικά λυπάμαι. Όμως θα πρέπει να δεχτούμε ότι όπως σε όλα τα πράγματα, από τα πιο υλικά, όπως το φαγητό ή τα ρούχα, ως τα πιο πνευματικά, τα έργα τέχνης, όπως η μουσική, η ζωγραφική, η λογοτεχνία κ.λπ. υπάρχουν τα καλύτερα και τα λιγότερο καλά έργα. Η σύγκριση είναι αναπόφευκτη, καθώς και η επιθυμία του αναγνώστη να αναζητά πάντα το καλύτερο. Αν και, βέβαια, το καλύτερο δεν είναι ίδιο για όλους. Χαίρομαι δε όταν στις προσωπικές, υποκειμενικές μου απόψεις ακούγεται ο αντίθετος λόγος και δημιουργείται έτσι ένας γόνιμος διάλογος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @Χριστινα

    Το βιβλιο ειναι το "Ψηλη σηκωστε στεγη ξυλουργοι, Σιμορ συστατικα στοιχεια".

    Οσο για το φυλακα στη σικαλη τα λογια ειναι περιττα. Ισως το πλουσιοτερο εργο της βιβλιοθηκης μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή