Μαύρος Κύκνος

Είναι άραγε του συρμού η λογοτεχνία με ήρωες εφήβους ή μήπως οι συγγραφείς μεγαλώνοντας νοσταλγούν την εφηβεία τους; Μετά το "Υποβρύχιο" (και βεβαίως πολλά άλλα στο παρελθόν, μιλώ όμως για τα πιο πρόσφατα) ένας ακόμα συγγραφέας, ο Άγγλος Ντέιβιντ Μίτσελ, έχει ως κεντρικό ήρωα του τελευταίου βιβλίου του "Μαύρος Κύκνος" (Ελληνικά Γράμματα, 2008, μετ. -επίμετρο Μαργαρίτα Ζαχαριάδου), τον 13χρονο Τζέισον Τέυλορ. Παρ' όλο που με ενδιαφέρουν πολύ τα μυθιστορήματα εφηβείας, κυρίως γιατί έχουν να κάνουν και με τη σχολική ζωή, βρήκα τον "Μαύρο Κύκνο" κουραστικό, γεμάτο από λεπτομέρειες συχνά ανιαρές και γενικά δεν ήταν αυτό που ήλπιζα και περίμενα. Δεν λέω ότι δεν έχει καλές στιγμές. Αλλά να διαβάζεις κάπου 580 σελίδες για να απολαύσεις μερικές από αυτές, είναι πολύ επίμοχθο έργο.

Η υπόθεση τοποθετείται χρονικά στο 1982, καλύπτοντας 13 μήνες από τη ζωή του νεαρού Τζέισον. Ίσως και η ηλικία των 13 χρόνων, που κάποιος δεν είναι πια παιδί αλλά ούτε ακόμα έφηβος, να ήταν κι ένας από τους λόγους που δεν με τράβηξε το βιβλίο. Ο Τζέισον ζει με τους γονείς του και τη μεγαλύτερη αδελφή του, τη Τζούλια, σ' ένα Βρετανικό χωριό, το Black Swan Green, που είναι και ο τίτλος του πρωτοτύπου. Είναι ένα ευαίσθητο παιδί, γράφει ποίηση αλλά τη δημοσιεύει με ψευδώνυμο, γιατί η ποίηση είναι "αδερφίστικη", σύμφωνα με τους μάγκες του σχολείου, όπως "αδερφίστικο" θεωρείται το να ακούει μουσική Μπαχ ή να πηγαίνει σινεμά με τη μητέρα του. Το μεγάλο του βάσανο όμως είναι η βραδυγλωσσία του, άλλος ένας λόγος κοροϊδίας από τα άλλα παιδιά. Κάνει λογοθεραπέια, προσπαθεί να αποφεύγει τις λέξεις στις οποίες ξέρει ότι θα σκοντάψει, προσπαθεί να περνά όσο το δυνατό απαρατήρητος.

Τα γεγονότα της χρονιάς που καλύπτει το μυθιστόρημα, τόσο σε προσωπικό όσο και γενικότερα τοπικό επίπεδο, είναι πολλά. Πλήθος οι περιπέτειες του νεαρού. Παιγνίδια με φίλους, εξερευνήσεις στο δάσος, προσπάθεια μετά από δύσκολη δοκιμασία να ενταχθεί στη "συμμορία" του χωριού, "τα στοιχειά", επεισόδια της σχολικής ζωής, ένα πανηγύρι, ένας καταυλισμός τσιγγάνων, το πρώτο τσιγάρο (που του έφερε εμετό), η καταστροφή ενός ρολογιού, οικογενειακού κειμηλίου που τον αγχώνει σχεδόν ένα χρόνο, στιγμές οιογενειακής ζωής, διακοπές, αλλά και συζητήσεις στο σπίτι και τελικά χωρισμός των γονιών. Παράλληλα δίνονται πολλά στοχεία της εποχής. Ο πόλεμος στα Φώκλαντ, που γίνεται αφορμή το παιδί να έρθει αντιμέτωπο με το θάνατο, καθώς ένας νέος το χωριού που υπηρετούσε στο πολεμικό ναυτικό σκοτώνεται, η οικονομική ύφεση της εποχής, η Θάτσερ, η τότε μουσική που πλημμυρίζει το βιβλίο κ. ά.

Ο συγγραφέας δεν μιλά ως μεγάλος που θυμάται την παιδική του ηλικία. Εκφράζεται με τη φωνή και τη σκέψη ενός 13χρονου, γι' αυτό και βρίσκω ασύμβατες με την ηλικία του κάποιες σκέψεις, όπως η αναφορά στο ΝΑΤΟ ή τον Πόλεμο-Αστραπή κ.λπ.

Το μυθιστόρημα συγγενεύει με πολλά άλλα του είδους. Μια από τις περιπέτειες του Τζέισον, η γνωριμία με μια κάπως μυστηριώδη ηλικιωμένη κυρία, την κυρία Γκρομελύκ, που του δίνει συμβουλές για την ποίηση και του αρχίζει μαθήματα Γαλλικών, φέρνει αμέσως στο νου την Μις Χάβισαμ και την Εστέλλα από τις "Μεγάλες Προσδοκίες" του Ντίκενς.

Το χιούμορ δεν λείπει από το βιβλίο, ούτε η ταύτισή μας με κάποιες από τις εμπειρίες του Τζέισον. Παρ' όλ' αυτά και παρά την πολύ ευνοϊκή αποδοχή που βρήκε το βιβλίο του Μίτσελ, δεν ήταν από τα βιβλία που μου έδωσε την απόλαυση που περίμενα.