Πέμπτη, Ιανουαρίου 29, 2015

Η Εβραία νύφη

Νίκος Δαββέτας
Η Εβραία νύφη
Μεταίχμιο, 2014 (Α΄ έκδ. Κέδρος 2009)
Το μυθιστόρημα που στηρίζεται ή έχει άμεση σχέση με ένα έργο τέχνης, ειδικά τη ζωγραφική, είναι αρκετά σύνηθες. Πολύ πρόχειρα μου έρχονται στο νου: Ο πασίγνωστος "Κώδικας Ντα Βίντσι" του Νταν Μπράουν και ο ρόλος σ' αυτό της γνωστής τοιχογραφίας "Ο μυστικός δείπνος" του Λεονάρντο  Ντα Βίντσι, "Το κορίτσι με το σκουλαρίκι" της Τρέισι Σεβαλιέ και ο ομώνυμος πίνακας του Βερμέερ, πιο πρόσφατα "Η καρδερίνα" της Ντόνα Ταρτ και η σχέση του με τον πίνακα του λιγότερο γνωστού Ολλανδού ζωγράφου Φαμπρίτσιους και τώρα, "Η εβραία νύφη", τίτλος του μυθιστορήματος του Δαββέτα, αλλά και του πίνακα του Ρέμπραντ.
Σε αντίθεση όμως με τα τρία προηγούμενα πο έτυχε να διαβάσω, η σχέση του πίνακα του Ρέμπραντ με το μυθιστόρημα παραμένει χαλαρή, όχι ξεκάθαρη, αν και ολόκληρο το δέκατο κεφάλαιο τιτλοφορείται "Η Εβραία νύφη" και τέσσερις σχεδόν σελίδες αφιερώνονται στην περιγραφή του ομώνυμου πίνακα. Στο τέλος της πρώτης ενότητας του δέκατου κεφαλαίου, η Νίκη, η κοπέλα με την οποία συνδέεται ο αφηγητής, ομολογεί: "Είμαι έγκυος", αν και προηγουμένως είχε εκφράσει την πλήρη αντίθεσή της στην απόκτηση παιδιών. Είναι όμως αυτό αρκετό για να συνδέσει την ιστορία της με τον πίνακα; Βεβαίως η σχέση δεν αφορά μόνο το "έγκυος", αλλά και το "Εβραία". Η Νίκη είναι μια προβληματική, ανορεξική ύπαρξη που είχε υποστεί σεξουαλική κακοποίηση από τον πατέρα της, για τον οποίο τώρα ψάχνει στοιχεία που να τον συνδέουν με την κατάδοση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης το 1943.
Εκτός από την αφηγηματική φωνή της Νίκης, ακούγεται και η φωνή του συντρόφου της που κι αυτός ανασκαλεύει το οικογενειακό του παρελθόν, ακούμε και τη φωνή του γιατρού που την παρακολουθεί αλλά και άλλων προσώπων.
Η Εβραία νύφη του Ρέμπραντ
Ο τόπος δράσης είναι άλλοτε η Αθήνα, άλλοτε η Θεσσαλονίκη, σε αρκετά κεφάλαια το Βερολίνο. Παρόμοια είναι και η χρονική μετατόπιση. Έχουμε αναφορές στο 1943 και στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, στον Εμφύλιο, στη Δικτατορία, στο παρόν του 2007. Όμως όλ' αυτά δίνονται τόσο ανάκατα, τόσο λίγο συνδεδεμένα, με τα κεφάλαια να  αρχίζουν χωρίς να δηλώνεται ο αφηγητής, που δυσκολεύτηκα να τα βάλω σε μια σειρά, σε μια τάξη. Προσπάθησα ξανακοιτάζοντας το βιβλίο (σχεδόν το ξαναδιάβασα) κι εξακολουθώ να μένω με τις απορίες: Ποιο είναι το κέντρο βάρους; Τι θέλησε να εκφράσει ο συγγραφέας; Είναι ωραία η γραφή, η όλη ατμόσφαιρα, γι' αυτό παρασύρεσαι στην ανάγνωση, αλλά συχνά έχεις την εντύπωση πως διαβάζεις ανεξάρτητα διηγήματα.
Η λογοτεχνία, κατά την άποψή μου, δεν πρέπει να είναι σταυρόλεξο που απαιτεί λύση. Δεν πρέπει να σε κάνει να διερωτάσαι, ποιος μιλά τώρα; ποια η σχέση του με τα άλλα πρόσωπα; Πώς συνδέονται τα γεγονότα μεταξύ τους;
Διάβασα όσες κριτικές μπόρεσα να βρω (αποσπάσματα από αρκετές περιλαμβάνονται στο τέλος του βιβλίου) όμως εξακολουθώ να έχω τις αντιρρήσεις μου ως προς την ενότητα του περιεχομένου, η έλλειψη της οποίας στερεί τον αναγνώστη από την απόλαυση την οποία θα μπορούσε να έχει.
(ebook)


4 σχόλια:

  1. Συμφωνούμε σχεδόν απόλυτα.
    Κι εγώ στην παρουσίασή-μου (http://vivliocafe.blogspot.gr/2009/12/blog-post_13.html)
    αναρωτιόμουν για τη σύνδεση του πίνακα με τη δράση του μυθιστορήματος
    και τη γενικότερη λογική της δομής του έργου.
    Ο Δαββέτας απάντησε ευγενικά, αν και δεν με έπεισε.
    Καλημέρα
    Πατριάρχης Φώτιος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλή σου μέρα, Πατριάρχη μου. Σου εξέφρασα και άλλοτε την ικανοποίησή μου όταν... ομοφρονούμε. Σπεύδω να διαβάσω και την παλιά και τη σημερινή σου ανάρτηση.

      Διαγραφή
  2. Καλημέρα.
    Στα βιβλία που στηρίζονται ή έχουν σχέση με ένα έργο τέχνης, να προσθέσω και το πολύ καλό μυθιστόρημα "Ο πίνακας της Φλάνδρας" του Αρτούρο Περέθ Ρεβέρτε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ πολύ για την πληροφορία. Θα το ψάξω.

      Διαγραφή