Slumdog Millionaire (Ποιος θέλει να γίνει δισεκατομμυριούχος;)

Πρωτότυπο, ευρηματικό, ενδιαφέρον, συγκινητικό, καταθλιπτικό, αισιόδοξο, ευχάριστο, όλοι οι χαρακτηρισμοί μπορούν να αποδοθούν στο βιβλίο του Ινδού διπλωμάτη Vikas Swarup (Μίνωας, 2009, μετ. Αλέξης Καλοφωλιάς). Είναι ένα μεγάλο, ή μάλλον πολλά εκτενή παραμύθια που διαδραματίζονται στη σύγχρονη Ινδία, παραμύθια όμως που δεν απέχουν από την πραγματικότητα. Το διαβάζεις με αμείωτο ενδιαφέρον από την αρχή ως το τέλος, πότε λυπάσαι με την απίστευτη φτώχεια και τη σκληρότητα και πότε χαμογελάς με το λεπτό χιούμορ, την ευαισθησία, την καλοσύνη.

Το θέμα, λόγω της πολυβραβευμένης ταινίας που στηρίχτηκε στο βιβλίο (αρκεί να αναφέρουμε τα οχτώ Όσκαρ) και στα όσα σχετικά δημοσιεύτηκαν, είναι πολύ γνωστό. Ένα δεκαοχτάχρονο, αμόρφωτο παιδί, που εργάζεται ως σερβιτόρος, παίρνει μέρος στο γνωστό τηλεοπτικό παιγνίδι "Ποιος θέλει να γίνει δισεκατομμυριούχος". Απροσδόκητα απαντάει σωστά και στις δώδεκα ερωτήσεις, αλλά οι διοργανωτές του παιγνιδιού, μη έχοντας τόσα χρήματα, τον κατηγορούν για απάτη και η αστυνομία τον συλλαμβάνει. Τότε όμως εμφανίζεται μια νέα κοπέλα, δηλώνει ότι είναι η δικηγόρος του, τον παίρνει σπίτι της και ζητάει να μάθει πώς κατάφερε να κερδίσει, πώς ήξερε όλες αυτές τις απαντήσεις. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου αντιστοιχεί και σε μια περίοδο της περιπετειώδους ζωής του νεαρού Ραμ Μοχάμαντ Τόμας. Και είναι πολύ έξυπνο από μέρους του συγγραφέα το ότι δεν μας δηλώνει εξαρχής την ερώτηση. Προηγείται η αφήγηση και στο τέλος του κεφαλαίου έρχεται η ερώτηση.

Δεν είναι απλώς δύσκολο, είναι αδύνατο να αποδοθούν έστω και περιληπτικά όλες οι περιπέτειες του νεαρού Ραμ. Και πρέπει ασφαλώς να δεχτούμε τη λογοτεχνική σύμβαση τόσο πολλών συμπτώσεων, αλλά και τόσο μεγάλης τύχης, να του υποβληθούν ερωτήσεις που σχετίζονται με τις εμπειρίες του. Όμως, είναι, πιστεύω, το τέχνασμα του συγγραφέα για να μας οδηγήσει από τη Βομβάη στο Δελχί, από το Δελχί στην Άγκρα, από τις παραγκουπόλεις στα πορνεία και στα ορφανοτροφεία, στις θρησκευτικές διαφορές και στον πόλεμο Ινδίας-Πακιστάν, στη διαφθορά της αστυνομίας, στον ινδικό κινηματογράφο, σε τοπικά φαγητά, σε παραδόσεις και βουντού, στο έγκλημα, στη φτώχεια, στην κακοποίηση παιδιών, αλλά και στη σταθερή φιλία, στην άδολη αγάπη, στην καλοσύνη των ανθρώπων. Να μας περιγράψει τις παραγκουπόλεις αλλά και το υπέροχο Ταζ Μαχάλ.

Ήδη το όνομα του πρωταγωνιστή δηλώνει τις τρεις θρησκευτικές ομάδες της Ινδίας: Ραμ (ινδουιστικό), Μοχάμαντ (μουσουλμανικό), Τόμας (χριστιανικό). Αφημένος έκθετο βρέφος έξω από ένα χριστιανικό ορφανοτροφείο, μεγάλωσε με τη φροντίδα ενός ιερέα που τον δίδαξε και Αγγλικά. Θα ζήσει σε αναμορφωτήριο, θα συνδεθεί με μια δυνατή φιλία με ένα άλλο ορφανό παιδί, τον Σελίμ, θα εργαστεί άλλοτε ως υπηρέτης, άλλοτε ως παράνομος ξεναγός, θα πέσει θύμα ληστείας, θα ερωτευτεί μια κοπέλα σ' ένα πορνείο, θα βοηθήσει ανθρώπους, θα εκδικηθεί κακούς. Μοιάζουν όλες αυτές οι περιπέτειες σαν τα παραμύθια της Χαλιμάς που μας κρατάνε άγρυπνους, αγωνιώντας για το τέλος.

Ποιες ήταν οι ερωτήσεις; Δεν νομίζω ότι πρέπει να τις αποκαλύψω, μια και ο συγγραφέας θέλησε να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, τοποθετώντας κάθε ρώτηση στο τέλος του σχετικού κεφαλαίου.

Νομίζω δεν υπήρχε προσφυέστερος τρόπος για να γνωρίσουμε αυτή την αχανή, πολύπαθη και μυστηριώδη χώρα που είναι η Ινδία, έστω κι αν η έμφαση δίνεται στις φτωχογειτονιές και στις παραγκουπόλεις. Εμπεδωμένη στη συνείδηση η διάκριση των τάξεων συνοψίζεται στη συμβουλή των γερόντων: "Ποτέ μην περνάς τη γραμμή που χωρίζει τους πλούσιους από τους φτωχούς". Ο Ραμ όμως τόλμησε και τα κατάφερε. Τα δεινά μιας ζωής εξουδετερώνονται από την αισιοδοξία του τέλους του βιβλίου και της καταληκτήριας φράσης: "Επειδή η τύχη έρχεται από μέσα σου".